نامهای متداول: ایلکس (خاس) - خاس همیشه سبز یا خاس خاردار- دارای گونه های سبز و ابلغ است.
نام انگلیسی: English holly, European holly
نام علمی: Ilex Serrata Aquifolium
خانواده: خاسیان Aquifoliaceae
رنگ گل: -
گل ایلکس، سفید ریز و معطر است ولی اهمیت زینتی ندارد و گل های نر بر درخت های نر و گل های ماده بر درخت های ماده در اردیبهشت و خرداد می رویند. درختان نر و ماده را نمی توان از یکدیگر باز شناخت مگر تا سن 12-4 سالگی درخت که در این سنین به گل می نشیند..
شکل گل:
در درخت نر گل ها زرد رنگ هستند و پای دمبرگ ها بر شاخه می رویند. در درخت ماده گل ها تکی یا سه تایی، کوچک و به رنگ سفید یا صورتی ملایمی هستند که از 4 گلبرگ و 4 کاسبرگ تشکیل شده اند.
میوه:
میوههای شفت مانند به رنگ قرمز دارد که ظاهری زیبا به گیاه داده است و میوه آن با دوام است. میوه ها حبه های قرمز درخشانی هستند به قطر 6 الی 10 میلیمتری که بر شاخه های سال قبل می رویند. ندرتا رنگ آنها نارنجی و زرد هم می تواند باشد.
اندازه حد اکثر: 9 تا 15 متر (اما اغلب به عنوان پرچین به صورت کوتاه هرس می شود.)
فصل گلدهی:
زمان گل دادن این گیاه در پاییز و زمستان می باشد.
برگ:
برگ ایلکس 2.5 تا 7 سانتیمتر و پهنای 2تا 4 سانتیمتر، سبز تیره و براق است، پیچ و تاب دار و متناوب است و دندانه های درشت نوک تیز دارد و در برخی گونه ها ابلق است.
خاستگاه و موطن گیاه:
ایلکس بومی اروپا و غرب آسیا و شمال افریقاست.
توضیحات در مورد گیاه و شرایط نگهداری ایلکس:
ایلکس درختان نر و ماده مجزا دارد و برای بارور شدن آن گرده افشانی ضروری است و در نقاطی که وسعت کافی برای کاشت درختان نر و ماده وجود ندارد، بهتر است چند شاخه نر به پایه ماده پیوند شود. ایلکس که رشد کندی دارد، می تواند درخت بلندی باشد ولی اغلب با تاجی مخروطی تا 9-15متر قد می کشد و یا مثل پرچین یا درختچه کوتاهی هرس می شود. ریشه ایلکس بسیار عمیق است.
درخت انبوه ایلکس با آن برگ های دندانه دار براق و میوه های سرخ زیبا واقعاً درخت خاصی است؛ خصوصاً زمستان بی برگ و بار با حضور سبز و قرمزش پر شور و حرارت می شود. این درخت با شاخ و برگ انبوهش در باغ و باغچه، چه کنار هم کاشته شوند و چه به صورت پرچینی متراکم هرس و کوتاه شوند و چه تکدرخت خوش نمای باغچه باشد، چه مهمان گلخانه شود فرقی ندارد؛ همه جا خاص و چشم گیر است؛ حتی با میوه های سرخش پرنده ها را به باغچه دعوت می کند.
خاک مناسب:
به بیشتر خاک ها سازگار هست و در خاک های غنی، مرطوب و کمی سنگین بهترین رشد را دارد. گیاهی اسید دوست است و کمی قلیایی بودن بستر را می پذیرد. در کل خاک آن باید زهکش خوبی داشته باشد.
روشهای ازدیاد و تکثیر:
تکثیر با بذر: هر میوه 3 یا 4 بذر در دل خود دارد که البته تا دو یا سه بهار بعد از آن جوانه نخواهد زد.
تکثیر با قلمه: با تهیه قلمه های چوب نرم در اواخر تابستان یا اوایل پاییز می توان ایلکس را تکثیر کرد.
خوابانیدن شاخه: -
پیوند زدن: امکانپذیر است.
نیاز های نوری:
در آفتاب کامل به خوبی رشد می کند. در مکان های نیم سایه یا کاملا سایه هم می تواند رشد کند.
دما و آب و هوای ایده آل:
در اقلیم های خنک و مرطوب بهترین رشد را دارد. به سرمای شدید مقاوم است ولی سرمای زمستان را دوست ندارد. گیاه را از باید از بادهای سرد زمستانی محافظت نمود و نیز به گرما هم مقاومت بسیار خوبی است.
کاربردها:
این گیاه به صورت منفرد یا تودهای کاشت میشود، اما هدف ما بیشتر استفاده به جهت ایجاد پرچین و جایگزین کردن آن به جای درختچههای آببر مرسومی است که هماکنون در فضاهای سبز شهری کشور از آن استفاده میشود.
میوه ایلکس برای انسانها خوردنی نیست ولی می تواند خوراک پرندگان باشد. فصل میوه ایلکس پاییز است و تا زمستان بر شاخه دوام می آورد.
خواص دارویی و درمانی:
طریقه مصرف:
کود دهی:
هرس:
با هرس میتوان ارتفاع آن را کنترل نمود و به فرم دلخواه که در محوطه سازیها معمولا پرچینی است در آورد.
آبیاری:
به آبیاری در حد متوسط نیاز دارد. در صورتی که بستر دارای زهکش خوبی باشد، خاک آن را مرطوب نگه دارید. این گیاه به خشکی هم مقاوم است.
آفات و بیماریها و عوارض:
آفت و بیماری خاصی ندارد.
انواع گونه ها:
واریته های ابلق، پاکوتاه و خزنده ای نیز از گیاه ایلکس تولید شده است.
عکس هایی دیگر از درختچه ایلکس (خاس) :