درختان و گیاهان بادشکن و مقاوم در برابر باد

وزش باد و ایجاد مزاحمت در فضای سبزغیر قابل انکار است. با کاشت منا سب درختان میتوان در هدایت باد موثربود. فضای سبز به ویژه درختان، در صورت کاشت مناسب و هدفمند (ترکیب گونه ای و آرایش مناسب) می توانند در هدایت باد در تابستان جهت خنک کردن در بخش های مورد نظر و تغییر جهت آن در سمت دلخواه بسیار مؤثر باشند.

ایجاد باد شکن و جلوگیری از گرد و خاک در مناطق مختلف فضاهای مسکونی که وزش بادهای شدید وجود دارد برای حفاظت از، مجموعه های آسیب پذیر، احداث بادشکن از درختان ضروری است. در انتخاب این درختان عواملی چون استحکام تنه درخت، ریشه های عمیق آن، برگ ها و شاخه های مقاوم در برابر باد، تاج بلند ومتراکم باید مورد توجه قرار گیرد.

درختانی بلند با تاج انبوه چون ماگنولیا ی بنفش که تا 30 متر ارتفاع دارد به ظاهر بادشکن خوبی به نظر می رسند اما به علت ریشه های

نسبتا سطحی و چوب ضعیف آن در برابر بادهای شدید ریشه کن شده و یا می شکنند، در حالی که درخت عنبرسایل، کبوده، درخت توت،

مقاوم و باد شکن هستند ودر برابر چنین بادهایی محکم ایستادگی می کند. درخت بلند مازو، مقاومت بسیار خوبی در برابر بادهای شدید دارد، در حالی که اغلب صنوبرها در مقابل بادهای شدید بسیار ضعیفند.

پرز، کرک، زایده های گوناگون سطح برگ با مجموعه انبوهی، برگ، تاج، از ویژگی های این درختان باد شکن محسوب می شوند.

محققانی كه از محلهای طوفانزده دیدن كرده اند، دریافتند كه با طراحی و مدیریت مناسـب، مـیتـوان از شكـستن بـسیاری از درختان جلوگیری كرد: بسیاری از درختانی كه اندازه آنها در طول رشد بزرگ میشود، نزدیك به جداول، پیاده روها، فونداسیونهـا و سنگفرش خیابانها كاشته شده بودند. ریشههای درختان بالغ تغییر جهت داده، پوسیده شده و یا در نزدیكی تنه ، بریده شده بودنـد. این شرایط سبب، موجب سقوط درختان، در اثر وزش بادهای شدید بود.

سیستم ریشه قوی، عامل بسیار مهمی است كه به درخت كمك می كند تا تندبادها را در مناظر شهری، جایی كـه اغلـب فـضا برای ریشه محدود است، تحمل كنند. تحقیقات نشان میدهند كه هرچه فضای ریشه درختان بیشتر باشد، احتمال سقوط آنها كمتر است. سیستمهای ریشهای كه بدون تغییر جهت، به واسطه برخورد با جداول، پیادهروها، آسفالت و سایر سـاختارهای خـاكی شـهری، رشد میكنند، این شانس را دارند كه یك پایه محافظ قوی برای درخت بهوجود آورند. ریشه های اصـلی نزدیـك تنـه، بایـد صـاف باشند. چنانچه این ریشه ها در نتیجه ساخت و ساز، تغییر جهت داده یا كنده شوند، آنگاه خطر از بین رفتن آنها بـه میـزان قابـل توجه ای افزایش مییابد. درختانی كه به صورت گروهی رشد میكنند، نسبت به درختانی كه بـه صـورت جداگانـه مـیروینـد، شـانس بیشتری برای بقا دارند. گروههای درختان، همچنین، باعث انحراف جهت باد میشوند؛ از اینرو، بـیش از درختـانی كـه بـه صـورت جداگانه كاشته شده اند، از ساختمانهای مجاور محافظت میكنند.

طراحی خوب، یعنی طراحی فضای خاك زیرزمینی برای محافظت از درختان و انتخاب درخت مناسب. البته، بـسیاری از محوطه سازی ها و فضا های سبز، از قبل ایجاد شده اند. بنابراین، نخست، باید راهكارهای طراحی برای شرایط موجود در جایی كه درختـان در تقابـل بـا منـاظر شهری قرار دارند، ارایه داد.

جابه جایی و باز كاشت درختان نیز، هزینه دیگری در بردارد و با وجود این نیز، هم هدف طراحی برآورد نمیشود. در این حالـت، درختان، آن چنان رشد میكنند كه با روسازی پیاده رو تداخل پیدا میكننـد. اغلـب، در زمـان تعمیـر روسـازی پیـاده رو، ریـشه هـای نگهدارنده درخت، كنده میشوند. بسیاری از مدیران فضای سبز شهری، به تجربه دریافته اند كه كندن و بریدن ریشه ها كار درستی نیست، چرا كه باعث بی ثباتی و سستی درخت خواهد شد.

درختانی كه ریشه های آنها بریده شده است، سقوط كرده، باعث تخریب منازل و وسایط نقلیه و حتی مرگ افراد شده انـد. بـرش یا تخریب سیستم ریشه، كه درخت را نگه میدارد، راه حل مقاوم كردن درختان در برابر باد نیست. درختانی كه ریشه هـای نگهدارنـده اصلی خود را از دست داده اند، خطرناك محسوب میشوند.

زمانی كه هرس ریشه ضرورت می یابد، راهكار كلی آن است كه، ریشه ها در فضایی به وسعت 5 برابر قطر ریشه حفظ شوند. برای مثال، اگر قطر تنه یك متر است، ریشه هایی كه در 5 متری تنه قرار دارند، نباید هرس شوند. البته، این كار به منزله تضمینی بـرای استوار ماندن درخت نیست؛ اما بهتر از آن است كه ریشه ها در نزدیكی تنه بریده شوند.

علاوه بر محافظت از فضای ریشه، نكته كلیدی دیگر در طراحی محوطه های مقاوم در برابر بـاد، كاشـت درختـان بـه صـورت گروهی است. هدف، ایجاد یك جنگل شهری سالم با تركیبی از درختان جوان و بالغ است كه از جمله مزایای آن، پوشش تاج درختان و محافظت در برابر بادهای شدید است.

هنگامی كه فضای خاك محدود است یا خاك، كم عمق ( كمتر از 90-60 سانتیمتر)، سنگی یا نامرغوب اسـت، بایـد نـسبت بـه كاشت درختان بالغ كوچك اقدام كرد (درختانی كه در ارتفاع كمتر از 10 متر بالغ میشوند). تنوع درختان كوچكی كه در حـال حاضـر در مناطق كشت شهری كاشته میشوند، بسیار زیاد است؛ اما برخی از آنها در اندازه های بزرگ، موجود نیستند. اگر چه آنها كوتاهتـر از درختان بالغ بزرگ هستند، اما ولی درختان كوچك نیز، از نظر سایه دهی مفیدند. به جای كاشت یك درخت بزرگ در یـك فـضای محدود، كه در صورت سقوط در زمان طوفان، خسارت بسیار به بار می آورد، بهتر اسـت درختـان كوچـكتـری را كـه در زمـان وقـوع طوفان، مقاومت بیشتری دارند، كاشته شوند

از مقاومترین گونه ها نسبت به باد و طوفان، میتوان گونـه هـای Magnolia, virginiana Quercus, distichm Taxodium

glabra, grandiflora و spp Podocarpus و

 از حساسترین گونه ها نسبت به باد و طوفان، مـیتـوان گونـه هـای  Juniperus

. Pinus glabra و silicicola, Ulmujs parvifolia, Quercus laurifolia, Carya illinoensis را نام برد.

گیاهان مقاوم به باد: کافور - زیتون - کاج مطبق - فیکوس - فنیکس - کاج

گیاهان حساس به باد: موز - مرکبات - افرای زینتی

درختان بادشکن: توت آمریکائی - سرونقره ای - سروخمره ای - اقاقیا - زالزالک - نمدار- سدروس - گردو

گیاهان مناسب برای باد شکن:  کاج  - گز شاهی - سرو شیراز - اکالیپتوسها

درختان مقاوم به بادهای دریائی وآب شور: کاجها - ایلان - گل ابریشم - زبان گنجشک - توت -  صنوبر -  سپیدار - اقاقیا - گز