ضوابط طراحی فضای سبز

ضوابط طراحی فضای سبز

ضوابط، به عنوان جایگزین واژه standard، شامل معیارهای کمی میشود. از آنجا كـه فـضای سـبز شـهری، مقولـه ای مرتبط با خدمات جوامع شهری است، خواه ناخواه، تابعی از ضوابط عام شهرسازی و برنامه ریزی شهری محـسوب مـیشـود. در عـین حال، به دلیل آن كه با المانهای اجرایی و معماری سر وكار دارد، ناگزیر به پیروی از ضوابط اجرایی است. ضوابط شهرسازی، كنتـرل طراحی و برنامه ریزی فضاهای سبز خدماتی را، از راه اعمال سرانهی فضای سبز امكانپذیر میسازد. ضوابط اجرایی، افزایش كارآیـی فضاهای سبز را در رابطه با ابعاد و اندازه قطعات، چگونگی گذرها، مصالح و كفسازی و تاسیسات و تجهیـزات مـورد نیـاز ، فـراهم میآورند.

ضوابط شهرسازی

به طوركلی، ضوابط مربوط به كاربری فضای سبز در شهرها را میتوان به دو دسته تقسیم كرد:

• ضوابط و مقررات عام

شامل مقررات و ضوابطی میشود كه بهصورت قانون و آییننامه در سطح كلیه ی شـهرهای كـشور، لازم الاجـرا هـستند، ماننـد: قانون شهرداریها، لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، مصوبات شـورای عـالی معمـاری و شهرسـازی ایـران، از جمله: مصوبهی17/2/1369 در زمینه ضوابط تامین فضای سبز كنار اتوبانها و بزرگراهها.

• ضوابط ومقررات مربوط به هر شهر

در اغلب طرحهای جامع و طرحهای تفصیلی، مقررات گوناگونی كه با شرایط هر شهر سازگار باشد ، ارایـه شـده اسـت؛ از جملـه:

قوانین مربوط به سرانه ها، موارد استفاده از زمین، ضوابط مربوط به تفكیك زمین و ضوابط مربوط بـه احـداث سـاختمان و...، كـه لازم است در هر مورد، به طرحهای فرادست مراجعه شود.

در چند دهه اخیر، كاربری فضای سبز شهری، همچون سایركاربریها، در اهرم های اجرایی برنامه ریزی شهری، یعنی طرح جامع و طرح تفصیلی، مورد توجه بوده و در این طرحها پس از یكسری مطالعات اولیه در مورد وضعیت گذشته و موجـود كـاربری فـضای سبز، در زمینهی حفظ و نگهداری فضاهای سبز فعلی و گسترش و مكانیابی آن برای آینده، سیاستهایی در پیش گرفته شده اسـت؛ با این وجود به علت بروز برخی مشكلات، همچون: افزایش جمعیت شهری، رشد بیرویهی شهرها، افزایش قیمت زمـینهـای زمـین شهری و...، میتوان شاهد از بین رفتن فضاهای سبز داخل و حومه ی شهرها بـود. از آنجـا كـه فـضاهای سـبز، دارای كاركردهـای گوناگونی در شهر هستند، تجدید نظر در مورد سیاستهای حفظ و نگهداری و ایجاد فضاهای سبز در طرحهای شهرسـازی، لازم بـه نظر میرسد. شایان ذكر است كه در گذشته، در پی عدم موفقیت طرحهای جامع و تفصیلی در زمینـهی حفـظ و نگهـداری فـضاهای سبز شهری و كاهش سهم این نوع كاربری نسبت به كاربری های دیگر، مسوولین ذیربط برنامه ریزی شهری، از جمله وزارت كـشور(دفتر فنی معاونت هماهنگی امور عمرانی)، فعالیتهایی در زمینه تهیه راهنمای تـدوین طـرح راهبـردی – جـامع فـضای سـبز شهری داشته اند؛ كه امید میرود با تهیه این گونه طرحها، كه هدایت امور فضای سبز، از قبیل: ایجـاد، گـسترش، توزیـع عادلانـه، وحدت، انسجام، حفظ و نگهداری فضاهای سبز شهری در محدوده قانونی و حریم شهر یا شهرستان را بر عهده دارد، به عنوان یك طرح كیفی، بتواند سیاستهای كلی فضای سبز شهری را سامان بخشد. تهیه طـرح راهبـردی فـضای سـبز شـهری، نـشان از اهمیت و جایگاه بسیار مهم كاربری فضای سبز شهری در نزد شهرسازان و برنامه ریزان شهری دارد .

سرانه فضای سبز

سرانه، میزان كمیتی است كه به طور متوسط، از یك كل به هر نفر میرسد. مثلا سرانه فضای سبز، مقدار فضای سـبزی اسـت كه به طور میانگین، از كل كاربری فضای سبز، به هر نفر میرسد. سرانه های مختلفی كه برای هریك از كاربریهای شهری بـه كـار برده میشود، با توجه به موقعیت جغرافیایی شهر، ویژگیهای كالبدی- فیزیكی، شرایط اقلیمی، عوامل اقتـصادی، عوامـل اجتمـاعی، عوامل فرهنگی و...، از شهری به شهر دیگر متفاوت است و نمیتوان یك سرانه و استاندارد مشخص برای شـهرهای یـك كـشور در نظر گرفت و هر شهری با توجه به شرایط خود، نیاز به سرانه های متفاوتی دارد و استانداردهای ارایه شده، تنها همچـون یـك راهنمـا مورد استفاده قرار میگیرند.

سرانه فضای سبز توصیه شده توسط سازمان ملل، 20 الی 25 مترمربع برای هر نفر است. حال آنكه، این شاخص در فرانـسه: 18 مترمربع، در آمریكای لاتین: 15 مترمربع و در انگلیس: 10 متر مربع است. طبق بررسیهای كارشناسان، استاندارد بین المللی فضای سبز برای هر فرد كه در شهرهای پرجمعیت زندگی می كنـد، مـا بـین 50-15 مترمــربع و بـه طـور متوسـط، 30 متـــرمربع میباشد.

البته استانداردهای كشورهای در حال توسعه، بسیار پایینتر از اروپا و آمریكا اسـت. در زمینـه اسـتانداردهایی كـه در شـهرهای ایران به كار برده میشود، میتوان گفت كه اولین سرانه فضای سبز، مربوط به طرح جامع تهـران، مـصوب سـال 1349 اسـت كـه سرانه ای برابر با 13/9 مترمربع را برای هر نفر پیشنهاد كرده است. در این میان، افراد، سازمانها و ارگانهای ذیربط در امـر شـهر و شهرسازی نیز، براساس مطالعات خویش، پیشنهاداتی را در زمینه سرانه فضای سبز شهری ارایه كرده اند.

بررسیها و مطالعات صورت گرفته نشان میدهند كه بین اندازه جمعیتی شهرها و میزان كاربری فضای سبز (پاركهـای درون شهری) رابطه ای معكوس وجود دارد؛ بهاین ترتیب كه هر چه جمعیت شهر افزایش پیدا میكند، از سهم كاربری فـضای سـبز كاسـته میشود و بالعكس معیارهای مکانی دلایل بسیار مهم برای مكانیابی فضاهای سبز عمومی، در ضرورتهای اجتماعی ایجاد پارك نهفته اسـت. معیارهـای لازم، بـه منظور مكانگزینی فضاهای سبزعمومی، به شرح زیر بیان میشوند.

مركزیت Centrality

كاربری فضای سبز عمومی، تا حدامكان، باید در مراكز شهری، اعم از مراكز محلات، نواحی و مناطق شهری، مكانیابی شوند.

سلسله مراتب Hierarchical

منظور از سلسله مراتب، این است كه ساختار كاركردی فضاهای سبز عمومی، با ساختار فضایی شهر انطباق داشته باشد. فضاهای سبز عمومی، باید متناسب با موقعیت كاركردی خود، برحسب واحد همسایگی، محله، ناحیه و منطقه، در همان سلسله مراتب شـهری مكانیابی شوند.

دسترسی Accessibllity

شبكه دسترسی، ایفا كننده نقش حیاتی در شهرها است و همه كـاربریهـا بـه تناسـب عمـل كردشـان، نیازمنـد شـبكه دسترسی مناسب هستند، به طوری كه دوام و بقای آنها بدون وجود شبكهی دسترسی مناسب، امكانپذیر نیست. هریك از پاركهای شهری، باید از چهارسو، به شبكه ارتباطی دسترسی داشته باشند، تا از این راه، هم امكان جذب جمعیت بیشتر فـراهم شـود و هـم امكان نظارت اجتماعی و امنیت پارك افزایش یابد و در عین حال، امكان «بهره برداری دیـداری» از جلـوه هـای زیبـای پـارك بـرای رهگذران نیز، از چهارسو مهیا شود.

چنانچه، مكان پاركهای درون شهری، بدون در نظر گرفتن شبكه دسترسی مناسب، انتخاب شده باشد، نه تنها، كاربران ایـن نوع كاربری را از نظر ایمنی، مورد تهدید قرار میدهد، بلكه سیستم حمل و نقل شهری را نیز تحت تاثیر قـرار خواهـد داد. از ایـنرو، پاركهای درون شهری، به تناسب سلسله مراتب، لازم است از یك شبكه ارتباطی مناسب برخوردار شوند.

سازگاری با كاربریهای مجاور

نكته بسیار مهم دیگر در مكانیابی فضاهای سبز شهری، میزان سازگاری در همجواری با كـاربریهـای دیگـر اسـت. عوامـل تعیین كننده در همجواریهای سازگار و ناسازگار بین كاربریهای شهری، عبارتنـد از: آلـودگی صـوتی، آلـودگی هـوا، آلاینـده هـای محیطی، آلودگیهای ناشی از ماهیت عملكردی كاربریها و دسترسی، كه در ادامه بحث، به آنها پرداخته میشود.

• آلودگی صوتی

میزان آلودگی صوتی با كاهش و افزایش فاصله بین كاربریهای پاركهای درون شهری و منبع تولیدكنندهی صـدا، رابطـه معكوسی دارد و لذا، در مكانگزینی این نوع كاربری، با رعایت حریم میتوان عمل نمود.

• آلودگی هوا

آلودگی هوا به هر شكلی كه به وجود بیاید، عاملی در جهت برهم زدن سـلامت جـسم ی انـسان و آسـایش روحـی و روانـی وی محسوب میشود. عمده ترین عوامل آلوده كننده هوا، سوختهای فسیلی هستند كه برای تامین انرژی مورد نیـاز صـنایع و وسـایل حمل و نقل به كار برده میشوند. از اینرو، مكان پاركهای درون شهری نباید در معرض مستقیم این منابع آلاینده قرار داشته باشند.

• آلایندههای محیطی

برخی از كاربریهای شهری، مثل: مراكز درمانی و بیمارستانی، مراكز جمع آوری زباله و نخاله، كشتارگاهها، گورستانها و....، اثرات جسمی و روانی نامطلوبی بر انسان میگذارند. از اینرو، این دسته از كـاربریهـا بـه لحـاظ بهداشـتی، بایـد در فاصـله مناسـبی از پاركهای درون شهری، مكانگزینی گردند.

• ماهیت عملكردی برخی از كاربریها

برخی از كاربریهای شهری، به لحاظ ماهیت عملكردی خود، نمیتواننـد در مجـاورت كـاربری پـاركهـای درون شـهری قـرار گیرند.كاربریهایی چون: ایستگاه آتشنشانی، پادگانهای نظامی و مراكز پلیس، مراكز اورژانس و ...، كه باید بـا فاصـله معینـی از پاركهای درون شهری مكانگزینی شوند، تا علاوه بر برخورداری از خدمات آنها، تداخل در انجام فعالیتها نیز، به وجود نیاید.

تعداد دیگری از كاربریها همچون: مراكز تجاری بزرگ، تعمیرگاهها، انبارها و باراندازها كه مراجعات روزانه وسایل نقلیه سـبك و سنگین را به همراه دارد، علاوه بر تشدید آلودگیها، تردد عادی در سطح منطقه را نیز، با اخـتلال روبـه رو مـیكننـد. لـذا قرارگیـری پاركهای درون شهری در كنار چنین فعالیتهایی، موجب سلب آسایش و آرامش و امنیت كاربران این پاركها میگردد.

به دلیل آنكه پاركها هویت پهنه ای دارند و در درون طرحهای شهری، عمدتاً به عنوان كاربری فضای سبز نشان داده میشـوند، در این مبحث، مورد بررسی قرار گرفته اند. البته، كمربندهای سبز نیز، به عنوان كاربری فضای سبز، در طرحهای شهری مطرح اسـت، اما به علت آنكه این گونه فضاهای سبز، اساساً فاقد عملكرد اجتماعی، هستند از لحاظ سازگاری با كاربریهای مجاور، مـورد بررسـی قرار نمیگیرند.

كاربریهای سازگار و ناسازگار با پاركهای درون شهری

درمانی ناسازگار آلودگی هوا، مسایل بهداشتی رعایت حریم 500-150 متر

اداری ناسازگار ایجاد تراكم رعایت حریم 150 متر

صنعتی ناسازگار آلودگی هوا، مسایل بهداشتی، مسایل ناشی از ماهیت عملكـردی

رعایت حریم، انتقال 1000-500 متر

مذهبی سازگار آلودگی صوتی ، مسایل روحی و روانی رعایت حریم 150 متر

گورستان ناسازگار آلودگی هوا، مسایل بهداشتی رعایت حریم، انتقال 500 متر

مسكونی سازگار - - -

نظامی ناسازگار آلودگی صوتی رعایت حریم، انتقال 500 متر

پلیس و نیروی انتظامی ناسازگار ایجاد تراكم و اختلال در حركت ، مسایل روانی رعایت حریم 150 متر

پمپ بنزین ناسازگار آلودگی هوا، آلودگی صوتی رعایت حریم 250 متر

رودخانه و مسیل ناسازگار مسایل ایمنی، آلودگی هوا - 150 متر

تجهیزات شهری سازگار - رعایت حریم -

تعمیرگاه اتومبیل ناسازگار آلودگی صوتی، آلودگی هوا رعایت حریم 150 متر

تاسیسات شهری ناسازگار آلودگی هوا، ایجاد تراكم - 500-150 متر

تجاری (خرده فروشی) سازگار - رعایت حریم -

تجاری (عمده فروشی) ناسازگار ایجاد تراكم، مسایل روانی رعایت حریم 150 متر

پایانهی مسافربری ناسازگار آلودگی صوتی، آلودگی هوا رعایت حریم 150 متر

ورزشی سازگار - - -

ایستگاه آتش نشانی ناسازگار ایجاد تراكم، اختلال در حركت، آلودگی صوتی رعایت حریم 150 متر

آثار باستانی سازگار - - -

باغات سازگار - - -

بانك سازگار - - -

بایر ناسازگار - - -

ضوابط علمی

رعایت كلیه مراحل فرآیند برنامه ریزی و طراحی محیط و منظردر طراحی فضای سبز (طراحی، ارزشیابی و اجرا)، بـرای رسـیدن

به ایده های بهتر، الزامی است .

رعایت كلیه اصول زیبایی شناختی در طراحی فضای سبز، یعنی وحدت، ریتم، تناسب، تعادل، توازن و مقیاس، برای دستیابی به محیطی دلپذیر، الزامی است .

رعایت كلیه مسایل اكولوژیك، اجتماعی- اقتصادی، زیستمحیطی و منظرشناختی در فضای سبز، برای دستیابی به محیطـی پایدارتر، الزامی است .

از آنجا كه عملكرد اجتماعی، شاخصترین عملكرد پاركها در شهرها محسوب میشود، رعایت اصول طراحی فضاهای اجتماعی (محرمیت، مطلوبیت، امنیت و...)، الزامی است.

در نظر گرفتن نیازهای اكولوژیك و خواستهای طبیعی گیاهان، الزامی است.

ضوابط اجرایی

با توجه به اینكه هر یك ازگونه های فضاهای سبز شهری، از لحاظ عملكرد و خصوصیات، با سایر گونه ها تفاوت دارد، لازم است ضوابط مربوط به آنها نیز، جداگانه مطرح شود. هرچند، ممكن است برخی از موارد، میان آنها مشترك باشد. اولین نكته ای كه باعث میشود كه گونه های فضای سبز، از یكدیگر متفاوت شوند، عملكرد آنها است. برخی از گونه ها از جمله: كمربندهای سـبز، عملكـرد اكولوژیك بالایی دارند و فاقد عملكرد اجتماعی و زیبایی شناسی هستند. بنابراین، ضروری است كه طراحی آنها بـه گونـه ای صـورت گیرد كه بیشترین عملكرد اكولوژیكی را به همراه داشته باشند. در پارهای از موارد، مانند پاركها، به ویژه در مقیاسهـای خـرد (واحـد همسایگی یا پارك محلهای)، نمیتوان انتظار زیادی از عملكرد اكولوژیكی داشت، در حالیكه عملكردهای اجتماعی و زیباییشناسـی، دارای اهمیت بیشتری خواهند بود .

ضوابط طراحی پارک ها

پاركها دارای عملكردهای اجتماعی، كالبدی و زیست محیطی هستند. مهمترین ویژگی پـاركهـا، عملكـرد اجتمـاعی اسـت. در طراحی پاركها نكته حایز اهمیت، مقیاس پارك است كه تعیین كنندهی فعالیتهای مجاز در محدودهی پارك محـسوب مـیشـود.

هرچند ممكن است نیازهای جامعه، مبین برقراری و ایجاد یك فعالیت در پارك باشد، اما برای آنكه عملكردهای پارك دستخـوش تغییر نشود، لازم است كه در هر مقیاسی، فعالیتهای مجاز آن انجام میپذیرد. از سوی دیگر، بایستی نحـوه اسـتقرار پـاركهـا در برای مطالعه بیشتر در این زمینه ها، به بخش اول (تعاریف و مفاهیم پایه در فضای سبز) مراجعه كنید.

پاركها كه از زمره فضاهای سبز پهنه ای هستند، یا بر اساس اصول و قوانین جنگلداری احداث و نگهـداری مـیشـوند و یـا براسـاس اصـول و قـوانین مهندسی فضای سبز. از آنجا كه این مجلد، معرف فضاهای سبز است، به بخش دوم پرداخته میشود. سلسله مراتب شهری آن نیز، رعایت شود. به این معنا كه از جانمایی پاركهای با مقیاس فرامحلهای در داخل محـلات، بایـد در حـد امكان جلوگیری شود. در گام نخست، ضوابط مربوط به برنامه ریزی در مورد پاركها مورد بررسی قرار میگیرد و پس از آن، ضوابط مربوط بـه طراحـی المانها و اجزای گوناگون پارك، تحقیق و مطالعه میشود.

ضوابط برنامه ریزی فعالیتها در پاركهای شهری

• پارك همسایگی

- وسعت: كمتر از 5000 مترمربع.

- شعاع نفوذ: كمتر از 100 متر.

- جمعیت زیر پوشش: 1000 نفر.

- نحوه دسترسی به پارك: با پای پیاده.

- سطوح و فضاهای آزاد: 95 %كل سطح زمین است.

- سطح سرانه: به طور متوسط، 3 مترمربع برای هر كودك.

- ظرفیت: 150 الی 200 كودك.

- در حد در كنار پارك، كانونهای آموزشی و فرهنگی قرار داشته باشد. در محوطه پارك، تنهـا در نقـاط اضـطراری، خیابـان داخلی احداث شود.

- در اراضی مربوطه، به اندازه مورد لزوم، محل پاركینگ پیش بینی شود.

- فعالیتهای مجاز: زمین بازی كودكان، محلی برای نشستن و كنترل كودكان از سوی خانواده ها.

- محوطه به گونهای طراحی شود كه پله و زاویه خطرناك نداشته باشد.

• پارك محلهای

- وسعت: از 5000 مترمربع تا 50000 مترمربع.

- شعاع حوزهی نفوذ: 1000 متر.

- جمعیت زیر پوشش: 3000 نفر.

- نحوه دسترسی به پارك: با پای پیاده.

- فعالیتها: گذران اوقات فراغت، قدم زدن، نشستن، گپ زدن، روزنامه خواندن و....

- در طراحی این پاركها، شناخت نیازهای ساكنین در سنین مختلف، فرهنگ مراجعه كنندگان و خواست آنـان ضـروری اسـت.

مفهوم محله از نظر اجتماعی، قابل درك است و در طراحی آن، تشخیص ویژگیهای اجتماعی مراجعه كنندگان، اولویت دارد.

- نسبت فضاهای سبز به فضاهای دارای سازه، تقریباً مساوی باشد.

- سازه فضای باز، حدود 12 درصد از سطح كل باشد.

- فضاهای خدماتی و بهداشتی: حدود 22 درصد.

- فضاهای سبز و درختكاری: حدود 50 درصد.

- زمین بازی كودكان: حدود 12 درصد.

- زمین ورزش: حدود 4 درصد.

- در مجموع، سطح كل زیربنای ساختمانهای مورد نیاز در طبقات، نباید از 5 %سطح كل زمین بیشتر باشد.

- به ازای هر 200 مترمربع زمین، 6 متر مربع برای احداث پاركینگ اختصاص داده شود.

- سطح سرانه: بهطور متوسط، 2 مترمربع برای هر كودك.

- در حد امكان، در كنار پارك، كانونهای آموزشی و فرهنگی احداث شده باشد.

- ظرفیت: برای 400 الی 600 نفر

• پارك ناحیه ای

- وسعت: از 50000 تا 100000 مترمربع.

- شعاع حوزه نفوذ: 2000 متر.

- جمعیت زیر پوشش: 5000 نفر.

- دسترسی به پارك: با پای پیاده

- فعالیتها: گذران اوقات فراغت، نشستن، قدم زدن، دویدن، بازیهای دو یا سه نفره، بازی كودكان، دوچرخه سـواری، اسـكیت و...

- در مجموع، سطح كل زیربنای ساختمانهای مورد نیاز در طبقات، بیشتر از 5 %سطح كل زمین نباشد. (حداكثر تعداد طبقات مجاز: 2 طبقه).

- سطوح و فضاهای آزاد، 95 %كل سطح زمین است.

- تراكم و توزیع سنی هر ناحیه، برای ایجاد نوع پارك و تاسیسات تفریحی، در نظر گرفته شود.

- به ازای هر 150مترمربع زمین، 12متر مربع برای احداث پاركینگ اختصاص داده شود.

- در حد امكان، در كنار پارك، كانونهای آموزشی و فرهنگی احداث شده باشد.

- ظرفیت: برای 3000 نفر.

• پارك منطقه ای

- وسعت: از 100000 مترمربع تا 200000 مترمربع.

- شعاع نفوذ: 4000 متر.

- جمعیت زیر پوشش: 10000 نفر.

- دسترسی به پارك: سواره با وسیله نقلیه عمومی یا شخصی.

- فعالیتها: گذران اوقات فراغت، برگزاری مراسم و گردهمایی ها، نشستن و پیاده روی، دویدن و ورزشهای گروهی.

- به ازای هر 150 مترمربع زمین، 25 متر مربع برای پاركینگ اختصاص داده شود.

- در محوطه پارك، تنها در نقاط اضطراری، خیابان داخلی احداث شود.

- تراكم و توزیع سنی هر ناحیه برای ایجاد نوع پارك و تاسیسات تفریحی در نظر گرفته شود.

- سطح سرانه: به طور متوسط، 4 مترمربع برای هر نفر.

- ظرفیت: برای 10000 نفر.

• پارك شهری (یا پاركهای بسیار بزرگ)

- وسعت: بزرگتر از 20 هكتار.

- حوزه نفوذ: بخشی از شهر یا همه آن.

- دسترسی به پارك: سواره با وسیله نقلیه شخصی یا عمومی.

- فعالیتها: گذران اوقات فراغت، پیك نیك، برگزاری مراسم و گردهمایی ها، نشستن و پیاده روی، دویدن، دوچرخـه سـواری ،

ورزشهای گروهی، زمینهای بازی كودكان و زمینهای ورزش با امكانات ویژه.

- در تعیین كاربریها شناخت نیازهای اجتماعی وضع موجود و پیشبینی نیازهای آینده، بررسی جمعیت تحـت پوشـش، تـراكم

جمعیت، تعیین شعاع نفوذ، بررسی مسایل اقتصادی- اجتماعی مراجعه كنندگان الزامی است.

- امكان دسترسی سواره به قسمتهای درونی پارك نیز وجود دارد. (وسایل نقلیه عمومی، عمـدتاً تـا قبـل از ورودی پـارك، خدمات رسانی میكنند )

- نسبت فضاهای سبز به فضاهای دارای سازه: دو برابر.

- سازه فضاهای باز: حدود 15 درصد از سطح كل.

- فضاهای آزاد چند منظوره: 10 درصد از فضای سبز و فضای باز.

- فضاهای خدماتی و بهداشتی: حدود 3 درصد.

- فضاهای سبز و درختكاری: حدود 70 درصد.

- زمین بازی كودكان: حدود 4 درصد.

- زمین ورزش: حدود 4 درصد.

- پاركینگ: حدود 4 درصد

- سطح سرانه: بهطور متوسط، 4 مترمربع برای هر نفر.

- به ازای هر 50 هزار نفر جمعیت، یكی از این پاركها مورد نیاز است.

ضوابط طراحی المانهای پارك

ضوابط طراحی ورودیها

ورودیها به عنوان فضاهای دعوت كننده، نقش مهمی در هویت پاركها دارند. از اینرو، لازم است ورودیهـا بـه دقـت طراحـی

شوند.

- چنانچه، ورودی پارك در مجاورت خیابان تندرو قرار داشته باشد، شایسته است كه یك دسترسـی كنـدرو مـابین آن هـا نیـز، طراحی شود، تا توقف خودرو مراجع كنندگان به پارك، منجر به اختلال در حركت سایر وسایل نقلیه نشود. در چنـین حـالتی، امنیت عابرین پیاده نیز، بیشتر تامین میشود.

- ورودی پاركها نمیتوانند مستقیماً در كنار بزرگراهها و مسیرهای پر رفت و آمد قرار گیرند.

- استقرار كیوسكهای اطلاع رسانی و استفاده از تابلوهای راهنما در ورودی پارك، میتواند در خوانا شدن محیط موثر باشد.

- كلیه ورودیهای پارك، بایستی چنان طراحی شوند كه ورود خـودرو و موتورسـیكلت را بـه داخـل پـارك محـدود كننـد. چنانچه، پارك در مقیاس شهری باشد، این محدودیت در مورد مكانهای داخلی پارك، به منظور تفكیك مسیر پیاده و سواره الزامی است. بهتر است این محدودیتها بهگونهای صورت گیرندكه از لحاظ بصری و ذهنی، احساس نشوند .

- تعبیه فضای پاركینگ مناسب، در نزدیكی ورودی الزامی است.

ضوابط طراحی مسیرها و ویژگی های آنها

مسیرها استخوانبندی یك پارك را تشكیل میدهند و از لحاظ جنبههای عملكردی، فضایی و زیبایی شناسی قابل توجـه انـد. در ارتباط با جنبه های عملكردی، گذرها به عنوان جدا كنندهی فضاها، مسیرهای دسترسی و فرم دهنده، فضاها اهمیت دارند.

- تنها ارتباط مستقیم و كوتاه بین ورودیها مطرح نیست؛ بلكه لازم است، ضمن ایجاد ارتباط بین نقاط مورد نظـر، بـر المـانهـای طراحی نیز تاكید شود و با بهرهگیری از عناصر طبیعی و مصنوعی، نظم حركتی در طرح ایجاد شود.

1 - در زمینهای شیبدار، برای تعیین مسیرها رعایت تكنیكهای طراحی محیط، الزامی است.

- تعیین پهنای گذرها برمبنای ابعاد انسانی صورت میگیرد .

- پهنای مسیرهای پیاده، به اهداف طرح و تعداد استفاده كنندگان از مسیر بستگی دارد . به طور كلی، برای عبور هر فرد، 60 سـانتی

متر پهنا نیاز است و حداقل، 120 سانتیمتر پهنا برای مسیرهای پیاده رو عمومی الزامی است. در مسیرهای اصلی پـارك، كـه تردد افراد بیشتر است، بایستی حداقل 240 سانتیمتر برای عرض راه در نظر گرفته شود .

- برای كفسازی در مسیرهای پیاده روی، توجه به اقلیم منطقه در رابطه با به كارگیری مصالح مناسب، الزامی است.

- شیب مسیرها در یك پارك، بایستی چنین باشد:

- پیاده روهای جمع كننده: حد مطلوب، 1 تا 8 درصد.

- پیاده روهای ورودی: حد مطلوب، 1 تا 4 درصد.

- رمپ پیاده رو: حد مطلوب، 5 تا 8 درصد.

- رمپ سواره (پاركینگ): حد مطلوب، تا 15 درصد.

- مسیرهای سواره خدماتی: 1 تا 10 درصد.

- مساحت پیاده روها بخشی از مجموع سطوح سازهای در فضای سبز محسوب میشود. مجموع سطوح سازهای، نباید از 30 در صـد

سطح كل پارك، بیشتر باشند.

- پیشبینی مسایل ایمنی و تجهیزات لازم برای استفادهكنندگان خاص (معلولین، نابینایان) در تمام و یا قسمتی از پاركها الزامـی است.

- پیش بینی عبور صندلی چرخدار و كالسكه، در همه مسیرهای پیاده رو الزامی است.

برای مراجعه بیشتر به استروم، استیون، مهندسی سایت برای معماران منظر، ترجمه سازمان پاركها و فضای سبز شهر تهران،1380 مراجعه شود.

- بنابراین، لازم است در كنار پله ها كه برای برقراری ارتباط بین دو سطح طراحی میشوند، رمپها نیز طراحی شوند.

- در رمپهایی با شیب 5 درصد یا بیشتر، استفاده از نرده الزامی است.

- در رمپهایی كه طول رمپ از 9متر بیشتر است، معمولاً یك پاگرد میانی لازم است .

- در مسیرهایی كه تغییرات شیب زیاد است، لازم است كه از پله برای سهولت دسترسی استفاده شود.

- در یكسری پلكان، باید حداقل 3 پله و حداكثر 12 پله در نظر گرفته شود. رعایت تعداد حداقل، برای قابل رویت بودن پله و تعداد حداكثر، به منظور جلوگیری از خستگی، الزامی است. چنانچه، تعداد پلهها بیش از 12 پله باشد، لازم است، از پاگرد میانی استفاده

شود.

- در كنار پله هایی با بیش از 5 گام ارتفاع، استفاده از نرده لازم است.

- سطح كف پله، بایستی شیبی حدود 3 درصد در جهت سراشیبی داشته باشد.

1 - در محاسبه پهنای رمپ و پله، سرعت عبور تاثیر دارد.در سرتاسر پارك را تعریف كنند.

2 - از آنجا كه مسیرها دارای عملكرد دسترسی نیز هستند، بایستی به درستی، چرخش استفاده از تابلوهای راهنما برای خواناتر شدن مسیرها الزامی است. البته این تابلوها نباید باعث شوند كه عرض مفیـد راه كـاهش یابد.

ضوابط طراحی ابنیه و جانمایی آنها

- چنانچه، فعالیتهای مجاز در هر سلسله مراتب از پاركها احتیاج به ساختمان داشته باشد، میتوان بـرای آن، اقـدام بـه احـداث ساختمان كرد.

- استانداردهای طراحی ساختمانها از قوانین و استانداردهای معماری تبعیت میكنند و مهندسین فضای سبز، فقط در مورد جانمایی آن میتوانند اظهار نظر كنند. با این وجود، لازم است كه مهندسین معمار، در طراحی، تبعیت از ساختار طبیعی محل را مدنظر قرار دهند.

- در راستای تبیین هویت پارك، ابنیه ها باید طوری طراحی شوند كه با دیگر المانهای پارك، همخوانی داشته باشند.

- تعیین مكان احداث ساختمانها بایستی براساس اصول برنامه ریزی محیطی صورت گیرد؛ به نحوی كه قطعه تخصیص یافته، از لحاظ مقاومت خاك، مناسب باشد.

- مكانهایی كه از لحاظ خرد اقلیم برای فعالیتهای فضای آزاد (تابش مناسب نور خورشید) مناسـب هـستند و یـا از نظـر سـاختار

خاك و دیگر عوامل موثر، برای رشد گیاهان مناسب هستند، نباید به اماكن احداث ساختمانها تخصیص یابند.

- میزان اختصاص زمین به ساختمانها، براساس ضوابط برنامه ریزی، در هر پارك معین میشود. براین اساس، نباید به عنوان تامین

فضاهای مورد نیاز كاربریهای دیگر- هر چند كه با فعالیتهای پارك هم سازگار باشند- از سرانه فضای سـبز آزاد در پـارك كاسته شود.

- در مورد زمینهای بازی كودكان، رعایت نكات زیر الزامی است.

- زمینهای بازی كودكان، در تمامی مقیاسهای پارك شهری احداث میشود.

- زمینهای بازی كودكان، باید با فعالیتهایی كه در مجاورت آن جانمایی میشوند، همخوانی داشته باشند. استقرار زمین بازی

كودكان در كنار مكانهایی كه برای ایجاد آرامش در نظر گرفته میشوند، ممكن است اهداف هر دو فعالیـت را دسـتخـوش

تغییر كند.

- زمینهای بازی كودكان، باید در محلهای مسطح احداث شوند و از ایجاد اختلاف سطح و پله در آنها اجتناب كرد.

- زمینهای بازی كودكان، نباید در معرض نور شدید آفتاب باشد. و از لحاظ وزش باد نیز، باید بررسیهای لازم صورت گیرد.

- در مجاورت زمینهای بازی كودكان، باید مكانی برای استراحت و كنترل والدین نیز در نظر گرفته شود.

- اتاقك نگهبانی پارك، باید به زمینهای بازی كودكان مشرف باشد.

- وسایل بازی كودكان، باید از ایمنی لازم برخوردار باشند و براساس استانداردهای موجود طراحی شوند.

- وسایل بازی كودكان، باید به گونهای باشند كه فعالیتهای جسمی، حركتی و خلاقیت را در این گروه سنی تقویت كند.

- كفپوش زمینهای بازی كودكان، باید ایمنی لازم را داشته باشند. استفاده از شن در زمینهای بازی، به عنـوان كـفپـوش، ممنوع است.

- لازم است در فاصلهی مناسبی از زمینهای بازی كودكان، تعدادی سرویس بهداشتی احداث شود.

- در مورد دریاچه ها و یا استخرها توجه به نكات زیر الزامی است:

- دبی منبع تغذیه آب برای دریاچه و استخر، باید ارزیابی شود.

- در پاركهای با مقیاس همسایگی، محلهای و ناحیهای، احداث دریاچه و استخر ضرورت ندارد.

- چنانچه، هدف از استخر یا دریاچه، منبع ذخیره آب آبیاری نیز باشد، باید در مرتفعترین قسمت فضای سبز، مكانیابی شوند .

- در مكانیابی استخر و دریاچه، لازم است به شیببندی زمین نیز توجه شود و از این طریق، میزان خاكریزی و خاكبـرداری برآورد شود.

- در مورد آبنماها توجه به نكات زیر الزامی است:

- استفاده از آبنما در مراكز پرجمعیت شهرهایی كه دارای آلودگی هوا هستند، در تلطیف و پاكیزه سازی هوا موثر هستند.

- پیشبینی آبنما در واحد همسایگی ضرورتی ندارد.

- لازم است كه هندسه و شكل آبنما با دیگر اجزای پارك هماهنگی داشته باشد.

- رعایت مسایل فنی در كنار نكات زیباییشناسی در احداث آبنماها ضروری است.

- برحسب ضرورت، پیشبینی دسترسی به برق و یا ایجاد پمپ خانه الزامی است.

- در مورد تعیین مساحت و تعداد ساختمانهای خدماتی، از قبیل: رستوران، چایخانه و یا سرویسهای بهداشتی، لازم است حداكثر شمار ملاقات كنندگان از پارك، مورد توجه قرار گیرد.

- در استقرار واحدهای بهداشتی، لازم است ویژگیهای هر محل از لحاظ: جهت باد، قبله، سطح آبهای زیرزمینی و دید و منظـر و فاصله مناسب با مراكز تجمع، مورد بررسی قرار گیرد.

ضوابط طراحی مبلمان و جانمایی آنها

- مبلمان مورد استفاده در پارك، باید براساس اصول زیباییشناسی انتخاب شود و با هویت كلی پارك همخوانی داشته باشد.

- رعایت ابعاد انسانی در طراحی و انتخاب مبلمانها اهمیت دارد.

- مبلمان پارك كه در طی مسیرهای پیاده روی جانمایی میشوند، نباید از عرض مفید راه بكاهند. بهتر است برای استقرار صـندلی، آبخوری و ... در مكان مورد نظر، طراحی مسیر بهگونهای باشد كه پس از استقرار، فضایی معادل 90 سانتیمتـر بـیش از عـرض مفید موجود باشد.

- مبلمان پارك، باید به نحو مقتضی خوانا باشد تا بهراحتی مورد استفاده قرار گیرد. عواملی چـون: یـكنـواختی، اسـتفاده از علایـم مناسب و جانمایی در مكان مناسب، میتوانند در این امر موثر باشند.

ضوابط طراحی باغها

باغها از لحاظ عملكرد، فقط دارای عملكرد زیباییشناسی هستند؛ چراكه باغها در حقیقـت، فـضاهای سـبز خـصوصی محـسوب میشوند و عملكرد اجتماعی ندارند. همچنین، طراحی و برنامه ریزی باغها، در حیطه مدیریتهای شهری قرار نمیگیرند و نمیتوان در تبیین عملكردهای بلندمدت اكولوژیك، از آنها بهره گرفت. متاسفانه، به علت گران شدن زمین شـهری، رونـد تبـدیل بـاغهـای شخصی به كاربریهای مسكونی، شدت یافته است؛ هرچند، در این زمینه، قوانین شهرسازی در هر شهری، بیانگـر چگـونگی رونـد تغییر كاربری و محدودیتهای آن است. از لحاظ زیبایی شناسی، خواست و سلیقه كارفرما در مورد ایـن فـضاها، از اهمیـت خاصـی برخوردار است.

ضوابط طراحی كمربندهای سبز

كمربندهای سبز، فضاهای سبزی هستند كه از عملكرد كالبدی و اكولوژیك برخوردارند و عمدتاً عملكرد اجتماعی ندارند. بنابراین، در طراحی آنها باید مسایل اكولوژیك و كالبدی مدنظر قرار گیرد.

- در تعیین محل كمربند سبز، بهویژه وقتی عملكرد كالبدی آن مطرح است، تدقیق محـدوده هـای شـهر براسـاس طـرحهـای

شهرسازی صورت میگیرد.

- كمربندهای سبز، عمدتاً شكل نواری دارند و نسبت طول به عرض آن، حداقل باید 2 به 1 باشد. حـداقل عـرض كمربنـدهای سبز، 500 متر است.

- برای رسیدن به عملكرد اكولوژیك، رعایت اصول فنی الزامی است.

- در مواردی كه كمربندهای سبز، به منظور كاهش سرعت باد و یا كاهش میزان آلودگی هوا احداث می شوند، بایـد بـه جهـت وزش باد و یا منبع آلوده كننده دقت كرد.

- در سمت باد پناه، مسافتی به اندازه پنج برابر ارتفاع بادشكن، دارای بالاترین درجهی كاهش باد خواهد بود. بعد از این مسافت، مجدداً شدت باد افزایش یافته و در مسافتهای مساوی با 30 برابر ارتفاع بادشكن، دیگر اثری نخواهد داشت.

- برای رسیدن به حداكثر نتیجه، باید شاخ و برگ گیاهانی كه در بادشكن استفاده میشوند، یا از نزدیكـی سـطح زمـین شـروع شوند و یا اینكه از گیاهان در اشكوب بندی گوناگون استفاده كرد.

- در انتخاب گیاهان بادشكن، تنوع در رنگ و تركیب و شكل گیاه نباید فراموش شود.

- گیاهان همیشه سبز كه تا زمین شاخه بندی دارند، در طول سال بیشترین تاثیر را در كنترل باد دارند. همچنین، جریان هوای سرد، از سوزنی برگان عبور نمیكند.

- درختان و درختچه های خزانپذیر، در تابستان اثر گذار هستند. پهنبرگان، جریان هوا را از خود عبور میدهند و آن را تصفیه میكنند.

ضوابط طراحی میادین

- میادین، بخشی از فضای سبز است كه عملكرد كالبـدی و زیبـایی شناسـی دارد. معمـولاً میـادین فاقـد عملكـرد اجتمـاعی و اكولوژیك هستند.

- میادین، حتیالامكان باید به یكی از اشكال هندسی، بهویژه دایره یا بیضی باشند؛ هرچند كـه شـكل كلـی میـدان، براسـاس طرحهای شهری در زمینه طراحی ترافیك و طراحی شهری تعیین میشود.

- گیاهانی كه در میدان كاشته میشوند، باید به نحوی چیدمان شوند كه مانع دید مناسب رانندگان نشوند. به ایـن منظـور، لازم است از گیاهان با ارتفاع كمتر در حاشیه خارجی و گیاهان مرتفعتر در قسمتهای میانی، استفاده شود.

- برحسب ضرورت، میتوان از آبنما و یا مجسمه در میادین استفاده كرد.

- در صورتی میتوان یادمانهای خاص را در میادین نصب كرد كه شعاع گردش میدان، بسیار گسترده باشد: مانند میدان آزادی تهران، یا آرامگاه بوعلی سینا در همدان.

- ارتفاع دیوارهی كناری فضای سبز میدانها باید بین 30 تا 40 سانتیمتر بالاتر از سطح عبور و مرور وسایل نقلیه باشد.

- سطح خاك، باید حدود 10 سانتیمتر از لبه دیواره كناری پایینتر قرار گیرد.

- تعبیه تاسیسات آب و برق مورد نیاز فضای سبز در میدان، ضروری است.

- برای آبیاری فضای سبز میدانها، نباید از سیستم آبیاری سیار (غیر از شلنگ) استفاده كرد.

- طراحی سیستم آبیاری مستقل و داخلی برای میادین، الزامی است.

- نورپردازی میادین، باید به صورت مناسب صورت گیرد.

ضوابط طراحی فضای سبز گذرگاهها

فضای سبز گذرگاهها دارای عملكردهای اكولوژیك وكالبدی هستند و در پارهای از موارد، ممكن است عملكردهـای اجتمـاعی را نیز ارایه دهند. عملكرد اكولوژیك فضای سبز گذرگاهها، ناشی از نقش آنها در كاهش آلودگیهای هوا، صوت و نـور اسـت. از آنجـا كه اتومبیلها اصلیترین منابع آلوده كنندهی هوا و صوت هستند، استقرار فضاهای سبز در كنار گذرها، نقـش بـسیار مهمـی در ایـن مقابله با آلودگیها زمینه خواهند داشت.

ویژگی فضای سبز حاشیه معابر، به ویژگی آن گذر بستگی دارد. بنابراین، ضوابط مربوط به طراحی فضای سبز معـابر، براسـاس نوع معبر معرفی میشود:

ضوابط طراحی فضای سبز حاشیه معابر پیاده رو

چنانچه، شبكه دسترسیهای پیاده در سطح شهر، بهصورت یكپارچه برنامه ریزی شود، میتواند نیازهای اجتماعی افراد را نیـز برآورده كند. فضای سبز این معابر، به منظور تامین سایه برای افـراد، تعیـین محـدوده هـای حركـت سـواره و تعیـین محـدوده هـای ساختمانها در نظر گرفته میشود.

- شاخه بندی گیاهانی كه از آنها به منظور سایهانداز استفاده میشوند، بایستی از ارتفاع بالای 3 متر شروع شود، تا مانع حركـت افراد نشود.

- فضای سبز حاشیه معابر پیاده رو، دارای شكل نواری است و عرض آن، حداقل 90 تا 150 سانتیمتر است.

- تعریف لبه های محور پیاده، بهوسیله گیاهان با ارتفاع حداكثر 40 سانتیمتر و یا جدول كوتاه، الزامی است.

- در مكانهایی كه پیاده رو با عملكردهای دیگر، مثلاً تجاری و یا تفریحی همجواری پیـدا كننـد، لازم اسـت عـرض پیاده رو، عریضتر در نظر گرفته شود.

- مصالح به كار رفته در كفسازی معابر پیاده رو، باید با اقلیم منطقه سازگاری داشته باشند.

ضوابط طراحی فضای سبز حاشیه معابركندرو

فضای سبز حاشیه معابر كندرو، در كنترل دید و تعریف مسیر، ایفای نقش میكند. چنانچه، در دو طـرف معبـر كنـد رو، مـسیر پیاده رو احداث شده باشد، میتواند به عنوان سایه انداز نیز از آن بهره برد.

- فضای سبز حاشیهی معابر كندرو، در دو طرف دسترسی استقرار پیدا میكند.

- حداقل عرض آن 90تا 150 سانتیمتر است.

- فاصله گیاهان، از اولین عامل ساختمان، حداقل 3 تا 5/3 متر است.

- تاج گیاهانی كه استفاده میشوند، باید از ارتفاع 3 متر بیشتر باشد.

- سطح خاك، باید نسبت به سطح عبور وسایل نقلیه، پایینتر باشد.

ضوابط طراحی فضای سبز حاشیه معابرتندرو

فضای سبز حاشیهی معابر تندرو، در كاهش آلودگی هوا و صوت و همچنین، كنترل نور، نقش مهمی ایفا میكند. بنابراین، چنـین فضاهای سبزی در بالاترین سطح، دارای عملكرد زیست محیطی هستند، هرچند از عملكرد زیبایی شناسی نیز برخوردارند. بـه دلیـل آنكه حركت در این معابر، سریع انجام میشود، فرصت برقراری تعاملات اجتماعی برای افراد پیش نمی آید و این فـضاها، عمـدتاً فاقـد عملكرد اجتماعی هستند.

- فضای سبز حاشیه معابر تندرو، باید به گونهای طراحی شود كه منجر به كاهش خستگی رانندگان شود.

- لازم است تنوع در طراحی حاشیه معابر تندرو، مدنظر باشد و نیز، از ایجاد طرحهایی كه منجر به كم شدن تمركـز راننـدگان میشود پرهیز كرد.

- برای آنكه عرض معابر، گسترده تر احساس شود و همچنین، دید رانندگان مختـل نـشود، بهتـر اسـت از گونه های گیـاهی كوتاهتر در قسمتهای جلویی و از گونه های گیاهی بلندتر در قسمتهای عقبتر استفاده شود.

- با توجه به اینكه سرعت در معابر تندرو زیاد است، میباشد، طرحها باید بهگونهای باشند كـه در سـرعت زیـاد نیـز، احـساس شوند. از اینرو، پرداختن به طرحهای خرد و دارای جزییات، مناسب نیست.

- با توجه به اینكه گستردگی فضای سبز در حاشیهی معابر زیاد است، باید از طرحها و گونه های گیاهی استفاده شـود كـه بـه مراقبت كمتری نیاز داشته باشند و نگهداری آنها نیز، از لحاظ اقتصادی، مقرون به صرفه باشند.

- چنانچه، به منظور كاهش آلودگی صوتی از گیاهان در حاشیه معابر استفاده شود، توجه به موقعیـت مكـانی واحـد آلاینـده نسبت به واحد دریافت كنندهی صوت، اهمیت دارد.

- استفاده از اشكوببندی مناسب و تركیب مناسب گیاهان برای رسیدن به اهداف كاهش آلودگی صوتی، حایز اهمیت است .

- چنانچه، به منظور كاهش آلودگی هوا از گیاهان در حاشیه ی معابر استفاده میشود، توجه به عرض نوار گیاهی برای رسـیدن به اهداف مورد نظر، الزامی است.

- انتخاب گونه هایی كه نسبت به آلودگی هوا مقاوم باشند و همچنین، گونه هایی كـه جـاذب سـرب باشـند (ماننـد: كلـم گـل)، میتواند در تحقق این اهداف، موثر باشد.

ضوابط طراحی رفیوژ میانی

این نوع از فضای سبز، دارای عملكرد كالبدی و كنترل نور است. به دلیل وجود فضاهای سـبز اطـراف و وسـط معـابر ، مـیتـوان شبكه راههای شهری را تشخیص داد، بنابراین، این نوع از فضاهای سبز، دارای نقش كالبدی هستند؛ ضمن اینكه با كمك ردیـف درختكاری بین معابر، میتوان محدودههای حركتی را نیز، تمیز داد. علاوه براین، با كمك این نـوع از فـضاهای سـبز، مـیتـوان از انعكاس نور خودروهای مقابل، جلوگیری كرد.

- لازم است، گیاهانی كه به منظور كنترل نور كاشته میشوند، از پایینترین سطح، دارای شاخهبندی باشند.

- برای آنكه گیاهان، محدودههای بیشتری را پوشش دهند، لازم است كه بهصورت مایل كاشـته شـوند. ایـن روش كاشـت، ضمن این كه عبور از پرچین برای انجام عملیاتهای نگهداری را امكان پذیر میكند، باعث جلوگیری از عبور نور میشود.

- در مورد انتخاب گیاهان برای رفیوژ میانی، لازم است نیاز گیاه به عملیات نگهداری سنجیده شود. درختانی كـه دارای شـاخ و برگ گسترده اند و یا گیاهانی كه سریع الرشد هستند، به هرس بیشتری نیاز دارند. از این رو، بهتر است در رفیوژ میانی، مـورد استفاده قرار نگیرند.

- استفاده از گیاهانی كه دارای میوهی خوراكی و یا زینتی هستند، در رفیوژ میانی مناسب نیست (مانند: درخت توت).

- لازم است گیاهانی به این منظور انتخاب شوند، كه بتوانند در كنار یكدیگر هویت خطی را القا كنند.

ضوابط طراحی قطعات اصلاح ترافیك (رمپها و لوپها)

این فضاها كه در اثر طراحی ترافیكی در طرحهای شهری تعریف میشوند، بهصورت پهنه های بزرگی در بین بزرگراهها، فرصت مناسبی را برای ایجاد چشم انداز زیبا از طریق ایجاد تنوع فراهم میكنند. این فضاها دارای عملكرد كالبدی و زیبایی شناسی هستند.

- لازم است، با استفاده از گیاهان پوششی، پهنه ها بهصورت لكه های سبز تعریف شوند.

- با توجه به اینكه هزینه احداث و نگهداری چمن، زیاد است و نیاز آبی آن نیز، بالاست، شایسته اسـت از گیاهـان مناسـب، به جای چمن استفاده شود.

- استفاده از نور پردازی مناسب، میتواند در افزایش زیبایی و كاربری این فضاها مناسب باشد.

- ارتفاع دیوارهی كناری فضای سبز رمپها و لوپها باید بین 30 تا 40 سانتیمتر، بالاتر از سطح عبـور و مـرور وسـایل نقلیـه باشد.

- تعبیه تاسیسات آب و برق مورد نیاز فضای سبز در رمپها و لوپها ضروری است.

- طراحی سیستم آبیاری مستقل و داخلی برای رمپها و لوپها الزامی است.

- لازم است، زهكشی اراضی كه به رمپها و لوپها اختصاص مییابد، به دقت بررسی شود. و در صورت نیـاز، تمهیـدات لازم فراهم شود. سرریز آب آبیاری در معابر، منجر به ایجاد ترافیك میشود.

ضوابط طراحی فضاهای سبز عمودی

1 .ساختمانهایی كه برای احداث فضای سبز عمودی در نظر گرفته میشوند، بایستی از لحاظ سازهای، توان پاسخگویی بـه بـار اضافه شده در سطح بام یا نما را داشته باشند. به همین دلیل، انتخاب ساختمانهای جدید برای این امر، منطقـی تـر بـه نظـر میرسد. بامهای سبز گسترده، در هر مترمكعب، 70 الی 170 كیلوگرم و بامهای سبز متمركز، در هر مترمكعب، 290 الی 970 كیلوگرم بر بار ساختمان اضافه میكنند. در مورد دیوارههای سبز نمای ساختمان و سازهی عمودی، دیوار باید ظرفیت پذیرش بار اضافی را داشته باشد.

2 .لازم است الزامات تاسیساتی در ساختمانهایی كه قرار است بـه فـضای سـبز عمـودی اختـصاص داده شـوند، تعبیـه شـود. سیستمهای آبرسانی و دفع زهكش، بایستی به طور جداگانه طراحی و احداث شوند. از آنجا كه، به دلیل تماس نزدیـك افـراد با این نوع فضای سبز، نمیتوان از آبهای غیر بهداشتی برای آبیاری استفاده كرد. لازم اسـت از سیـستمهـای پیـشرفته ی آبیاری كه حداقل اتلاف آب را به همراه داشته باشند، استفاده كرد.

3 .در انتخاب گونه های گیاهی برای بامهای سبز و دیوارههای سبز، باید ملاحظات زیر در نظر گرفته شود:

- گیاهانی كه انتخاب میشوند، نیاز آبی كمی داشته باشند.

- گیاهانی كه انتخاب میشوند، به خشكی و آفتاب شدید، مقاومت داشته باشند.

- حجم رشد گیاهان، متناسب با حجم خاك باشد.

- رعایت كلیه اصول زیباییشناسی در این نوع از فضای سبز، نیز الزامی است.

4 .لازم است میزان آب مورد استفاده برای فضای سبز عمودی و میـزان پـساب خروجـی از آن، تعیـین و در برنامه ریزیهـای مدیریت آب و فاضلاب شهری محاسبه شود. این نكته، به ویژه در زمانی كه فضاهای سبز عمودی عمومیت بـیش تـری پیـدا كنند، بسیار حایز اهمیت خواهد بود.

5 .از آنجا كه پساب خروجی از این گونه تاسیسات، با پسابهای خانگی، تفاوت ساختاری بسیار دارد و تداخل آنها با یكـدیگر، مشكلات مدیریتی و زیست محیطی را افزایش میدهد، لازم است اقدامات لازم برای جداسازی پسابها در نظر گرفته شود.

6 .كودها و سموم، باید در حد پایین و با مدیریت و دقت نظر استفاده شود ؛ زیرا در اثر تماس زیاد انسان با ایـن گونـه فـضاهای سبز، احتمال آلودگی و مشكلات جانبی آن نیز، افزایش چشمگیری خواهد یافت. بنابراین، لازم است در مـورد میـزان كـود و سموم، زمان استفاده و نحوهی استفاده از آنها، بهدقت مدیریت و اعمال نظر صورت بگیـرد. اسـتفاده از كودهـای شـیمیایی، به خاطر آن كه در پساب خروجی به صورت پایدار باقی می مانند و مشكلات زیست محیطـی را افـزایش مـیدهنـد، غیرمجـاز است.

7 .از آنجا كه مدیریت و نگهداری این گونه فضای سبز، از حیطهی اختیارات مدیریت فضای سبز شهری خـارج مـیشـود، لازم است كه آموزشهای لازم در این خصوص، به واحدهای ساختمانی و متصدیان مربوطه ارایه شود.

8 .احداث فضای سبز عمودی، مستلزم صرف هزینه های هنگفتی در مراحل ساختمانسازی یا اجرای فضای سبز است. بنابراین، لازم است، مدیریت و نگهداری آن، به گونهای باشد كه در سالهای متمادی، بتوان از آن بهره برد.

9 .در احداث دیوارههای سبز، میتوان از شبكهها یا پانلهای داربست به عنوان قیم استفاده كرد. در این، قیم باید 5 سانتیمتر از دیوار فاصله داشته باشد.

10.در احداث دیوارههای سبز، گیاهان رونده، نقش مهمی خواهند داشت.

دستورالعمل تجزیه های آزمایشگاهی نمونه های خاك و آب

فصل دوم

ضوابط انتخاب گیاهان در طراحـی فضای سبز

برای انتخاب گیاهان، در مرحله اول، لازم است نیازهای عملكردی طراحی مشخص شود. به عنوان مثال، باید تعیـین شـود كـه توده گیاهان مورد نظر، برای اهداف حفاظتی به كار برده میشوند یا اهداف تزیینی و اكولوژیكی. پس از این مرحله، ضـروری اسـت كه به نیازهای طبیعی و رویشگاهی گیاهان دقت شود. مجموعهای از عوامل اكوسیستمی، بیوكلیمایی و...، در رشد و بقای گونه های گیاهی در یك منطقه دخالت دارند. از آنجا كه مهیا كردن شرایط زیستی گیاهان، به طور غیرطبیعی، بسیار هزینه بر و عملاً غیر ممكن است، باید گیاهانی كه برای یك منطقه انتخاب میشوند، بهطور طبیعی با آن منطقه سازگاری داشته باشند.

گیاهان، به عنوان یكی از اجزای طراحی، در طراحی منظر به كار گرفته میشوند و به واسطه ی اندازه شان، عمدتاً سیمای غالب طرح را بهخود اختصاص میدهند. در كنار درختان، درختچه ها و پوششهای زمینی، گیاهان علفی، پیازداز و گلها مكمل درختان، در طرح منظر هستند. همهی این عوامل، در قالب یك عامل ناپایدار (پوشش گیاهی) قرار میگیرند و لازم است برای رسیدن به اهداف بلندمدت پایداری طرح، بهكار گرفته شوند. بنابراین، ضروری است، پوشش گیاهی در طول مدت بهرهبرداری از طرح، مورد مراقبت، مدیریت و نگهداری قرار گیرد. كوددهی، تامین آب، هرس و دفع آفات، از جمله اقدامات در این زمینه است. یكی از موثرترین راهكارها در كاهش ناپایداری پوشش گیاهی، سازگاری با شرایط زیستی است.

طراحان منظر، در انتخاب گونه های درختی، باید همواره مسایل بومشناختی را مدنظر قرار دهند. برای این منظور، میتوان گیاهان را از بین گونه هایی كه بهطور طبیعی در عرصهی مورد نظر سازش یافتهاند، انتخاب كرد. در مورد گونه هایی كه از لحاظ زیبایی شناسی و عملكردی مورد نیاز هستند، بایستی با رعایت نكات بومشناختی، اقدام به انتخاب كرد. تهیهی خاك مناسب، آبیاری و زهكشی وسایر عملیات مراقبتی، اقداماتی هستند كه انسانها برای حفظ و نگهداری فضاهای سبز، انجام میدهند. از آنجا كه این اقدامات، مستلزم صرف هزینه است، بنابراین، انتخـــاب گونه های سازگار با شرایط رویشگاه، به مهیا كردن رویشگاه برای گیاهان، برتری دارد.

یكی از مهمترین مشخصههای بومشناختی، حفظ تنوع گونهای است كه بایستی در عرصههای كلان مدنظر قرار داده شود. استفاده از گیاهان بومی یك منطقه برای كاشت در یك محدوده، دارای مزایای زیر است:

1 .هماهنگی و یكپارچگی با منظر كلی منطقه.

2 .سازگاری با شرایط زیستی منطقه .

اگر بنابه دلایلی، نتوان از گونه های بومی برای جنگلكاری استفاده كرد، میتوان گونه هایی كه بیشترین سازگاری با شرایط منطقه را دارند، انتخاب كرد. در موارد معدودی، برخی از گونه های غیربومی (به ویژه در صورتی كه با چشمانداز هماهنگی داشته باشند و با محیط نیز سازگار باشند)، نسبت به گیاهان بومی ارجحیت دارند. برخی از گونه های درختی و درختچهای غیربومی، در مقابل طوفان ها و یخبندان های شدید، از گونه های بومی مقاومتر هستند. بهترین راهحل، انتخاب گونه های بومی و غیربومی، بهصورت تركیبی است. البته، همیشه بایستی در نظر داشت كه دخالت در بوم سازگان، نباید از حد معینی فراتر رود. بهتر است به جای توجه صرف به گونه های بهخصوص در یك رویشگاه، زیستگاه طبیعی پوشش گیاهی بومی، مطالعه شود.

در مطالعه ی زیستگاه طبیعی پوشش گیاهی بومی، نكتهای كه بسیار حایز اهمیت است، شناخت جوامع گیاهی است. خصوصیات جوامع گیاهی، آنچنان با یكدیگر متفاوتند كه میتوان با كمك آنها، نوع خاك و pH خاك را برآورد كرد. گیاهان، بهواسطهی میزان سایهای كه ایجاد میكنند، میزان و نوع لاشبرگی كه ایجاد میكنند و در برخی از موارد، مواد خاصی كه در اطراف ریشهی آنها تجمع پیدا میكند، بر رشد گیاهان اطراف خود تاثیر میگذارند.

گیاهان برای بقا و ادامهی زندگی خود، نیازهای زیر را طلب میكنند

الف- نیازهای اكولوژیك

1 .وضعیت خاك

2 .وضعیت آب

3 .خرداقلیم (سایه، پناهگاه و...)

4 .مواد غذایی لازم

5 .زهكشی متناسب

ب- نیازهای مكانی

1 .فضای مورد نیاز (هم در مورد اندامهای هوایی و هم در مورد اندامهای زمینی)

2 .شیب مورد نیاز

گیاهان در شرایط محدود كنندهای، چون: آلودگی هوا، آلودگی آب و آلودگی خاك و...، عكسالعملهای گوناگونی را از خود نشان

خواهند داد كه باید با در نظر گرفتن محدودیتها اقدام به انتخاب گونه های مقاوم كرد. مقاومت به بیماریها و آفات نیز، از نكاتی

است كه باید در صورتی كه شیوع یك بیماری یا آفت در منطقه دیده شده است، مدنظر قرار گیرد.

به طور كلی، شرایط شهرها برای رویش درختان مناسب نیست. در زمینهای شهری، وضعیت خاك، دچار تغییرات جدی شده

است. شهرها با مشكل كمبود آب روبه رو هستند. كمبود نور و بازتاب شدید نور از پیاده روها و سایر سطوح نیز، عامل محدوده كنندهای محسوب میشود. همچنین، آلودگی هوا و بارانهای اسیدی، زندگی گیاهان را به مخاطره میاندازد.

هر چند، همه ی گیاهان برای رشد و ادامهی چرخه ی فتوسنتز، به نور احتیاج دارند، اما برخی از گیاهان میتوانند شرایط كم نورتری را نیز تحمل كنند و در مقابل، برخی از گیاهان نیاز دارند كه حتماً در شرایط پرنور استقرار یابند. حتی برخی از گیاهان، در صورتیكه در شرایط پرنوری قرار گیرند، دچار آسیب میشوند. اصطلاحاً براین اساس، گیاهان با عنوانهای «آفتاب پسند» و «سایه پسند» شناخته میشوند. شاید استفاده از كلمات «حساس به نور» و «غیرحساس به نور»، در این زمینه جامعتر باشد .

همین تفاوت، در مورد عوامل دیگر، از جمله: خشكی، شوری خاك یا آب، بیماریها و آفات گیاهی و آلودگیهای هوا نیز، صادق است. اطلاع از گیاهانی كه در شرایط نامساعد زیستی، توان ادامه زندگی دارند، بهویژه در مناطقی كه محدودیت وجود دارد، میتواند به طراح محیط و منظر كمكهای مهمی ارایه دهد .

گیاهان براساس ساختار اكولوژیك و هویت طبیعی خود در مرحله بلوغ، به اندازه مشخصی گسترش پیدا میكنند. در صورتیكه به فضای مورد نیاز آنها در مرحلهی طراحی دقت نشود، تداخل گیاهان در مراحل بعدی، علاوه براینكه امكان زیست را از آنها میگیرد منجر به درهم ریختگی طرح نیز میشود. لازم است در مرحلهی طراحی كاشت، فاصلهی درختان را به اندازه مناسب در نظر گرفت. میتوان مجموع شعاع گستردگی دو گیاه را بهعنوان فاصلهی كاشت آنها تعیین كرد. در برخی از موارد، برای اینكه طرح، پیوستگی بیشتری داشته باشد، این فاصله ها كمتر در نظر گرفته میشود.

شایان ذكر است كه این فضا در ارتباط با عوامل محدود كنندهی دیگر (به عنوان مثال: جدولها و موانع فیزیكی و یا سیمهای برق و تاسیسات زیرزمینی)، نیز لحاظ شود.

راهنمای انتخاب گیاهان

همانگونه كه در بخشهای گذشته بیان شد، برای انتخاب گیاهان، در نظر گرفتن مراحل زیر، الزامی است:

1 .انتخاب گیاهان براساس نیاز طراحی.

2 .انتخاب گیاهان براساس پراكنش جغرافیایی گیاهان.

3 .انتخاب گیاهان براساس نیازهای بیولوژیك گیاهان.

4 .انتخاب گیاهان براساس معیارهای زیباییشناختی.

برای سهولت در انتخاب گیاهان و به عنوان یك راهنما در مرحله نخست، گیاهان را از لحاظ كاربرد آنها تقسیم بندی میكنیم.

توجه به مناطق پراكنش جغرافیایی و خصوصیات بصری گیاهان، برای انتخاب آنها حایز اهمیت است. در مرحلهی بعـد، مشخـصات عمومی گیاهان براساس ترتیب الفبایی ارایه شده است. برای استفاده از ایـن جـداول، بایـستی در گـام نخـست، كـاربرد مـورد نظـر، شناسایی و در بین آنها، براساس پراكنش جغرافیایی، گیاهان قابل كاشت شناسایی شوند. سپس، براساس ویژگیهای بصری، آنچـه پاسخگوی طرح است، تعیین شود. برای آگاهی بیشتر از خصوصیات گیاهان كه میتواند در طرح كاشت، فاصلهی كاشت و ...، كاربرد

داشته باشند، بایستی از جدول مشخصات عمومی استفاده شود.

طبقه بندی گیاهان براساس كاربرد آنها:

گیاهان مناسب برای حاشیه ی بزرگراه

گیاهانی كه در كنار بزرگراهها كاشته میشوند، مـیتواننـد عـلاوه بـر ارزشهـای بـصری، دارای ارزشهـای زیـست محیطـی معماری شناسی نیز باشند.

4 nilotica Acacia چش نرم پهن گسترده سبز معمولی خلیج عمانی

6 negondo Acer افرا سیاه متوسط كروی سبز روشن ارسبارانی- ایران و تورانی - زاگرسی

8 platanus-pseodo Acer افرای شبه چناری متوسط پهن سبز روشن هیركانی - ارسبارانی - زاگرسی

12 altissima Ailanthus عرعر زبر بیضی گرد سبز تیره هیركانی - ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

18 scoparia Amygdalus بادامك متوسط كروی گاهی گلدانی سبز كبود ایران و تورانی - زاگرسی

19 indica Azadirachta چریش متوسط كروی گسترده سبز روشن خلیج عمانی

20 gagnepainii Berberis زرشك سیاه نرم تا متوسط كروی سبز مات ارسبارانی -ایران و تورانی

21 ottawensis Berberis زرشك قرمز نرم تا متوسط پهن گسترده قرمز هیركانی - ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

28 sativa Castanea شاه بلوط متوسط تا زبر كروی نا بیضوی هیركانی

33 australis Celtis داغداغان متوسط بیضوی سبز تیره هیركانی

34 caucasica Celtis تا متوسط كروی پهن سبز تیره ارسبارانی- ایران و تورانی - زاگرسی

35 mahaleb Cerasus محلب متوسط بیضوی سبز روشن ایران و تورانی - زاگرسی

38 praecox Chimonanthus گل یخ زبر كروی زرد ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

39 erecta Conocarpus كنوكارپوس متوسط هرمی سبز درخشان خلیج عمانی

41 avellana Corylus فندق متوسط تا زبر كروی سبز تیره ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

43 horizaentalis Cotoneaster شیرخشت نرم پهن گسترده سبز تیره ارسبارانی زاگرسی- ایران و تورانی

46 arizonica Cupressus سرو سیمین متوسط هرمی آبی سبز هیركانی - ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

47 fastigiata. var s semperviren Cupressus سرو شیراز نرم هرمی كشیده سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

.var sempervirens Cupressus زربین نرم هرمی سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

Horizontalis 48

51 pungens Elaeaganus سنجدخار دار متوسط پهن سبز درخشان زاگرس- ایران و تورانی

52 umbellata Elaeaganus سنجد زینتی متوسط پهن سبز زاگرس- ایران و تورانی

54 camaldulensis Eucalyptus اكالیپتوس زبر كشیده سبز كبود خلیج عمانی

56 japonica Evonynus شمشاد ژاپنی متوسط عمودی متراكم سبز درخشان هیركانی - اریبارانی- ایران و تورانی- زاگرسی

57 kiutschovica Evonynus شمشاد پیچ متوسط تا زبر پهن گسترده سبز تیره هیركانی - ارسبارانی

58 vulgaris Evonynus شمشاد معمولی متوسط عمودی متراكم سبز تیره هیركانی - ارسبارانی

63 religiosa Ficus انجیر معابد زبر كروی گسترده سبز درخشان خلیج عمانی

66 rotundifolia Fraxinus زبان گنجشك متوسط پهن سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران و تورانی

73 Heitii. .var chinensis Juniperus اُرس كوچك نرم تا متوسط پهن گسترده زرد طلایی ارسبارانی - زاگرسی - ایران و تورانی

75 excelsa Juniperus اُرس نرم پهن سبز روشن ارسبارانی - زاگرسی - ایران و تورانی

76 paniculata Koelreuteria باران طلایی متوسط پهن سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی - ایران و تورانی

78 indica Lagerstroemia توری متوسط كروی سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی- ایران و تورانی

81 lucidum Ligustrum برگ نو درختی زبر پهن گسترده سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی - ایران و تورانی

88 azedarach Melia زیتون تلخ متوسط كروی سبز نقره ای هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی - ایران وتورانی

89 alba Morus توت سفید متوسط تا زبر پهن سبز روشن تا هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی- ایران و تورانی

90 pendula alba Morus توت مجنون متوسط تا زبر مجنون سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی- ایران و تورانی

گیاهان مناسب برای حاشیه ی خیابان

این گیاهان علاوه بر ارزش های بصری دارای ارزش های کالبدی کنترل نور و صدا نیز هستند.

3 alba Abies نراد متوسط هرمی مخروطی سبز درخشان هیركانی -زاگرسی

4 nilotica Acacia چش نرم پهن گسترده سبز معمولی خلیج عمانی

6 negondo Acer افرا سیاه متوسط كروی سبز روشن ارسبارانی- ایران و تورانی - زاگرسی

7 Thunb palmatum Acer افرای ژاپنی نرم تا متوسط پهن سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی

8 platanus-pseodo Acer افرای شبه چناری متوسط پهن سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی

10 Hippocastanum Aesculus شاه بلوط هندی قرمز متوسط تا زبر كروی سبز تیره هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

12 altissima Ailanthus عرعر زبر بیضی گرد سبز تیره هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

13 julibrissin Albizzia گل ابریشم زبر پهن سبز روشن هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

14 lebbeck Albizzia برهان متوسط كروی سبز روشن خلیج عمانی

15 subcordata Alnus توسكا ییلاقی متوسط بیضی سبز تیره هیركانی

19 indica Azadirachta چریش متوسط كروی گسترده سبز روشن خلیج عمانی

20 gagnepainii Berberis زرشك سیاه نرم تا متوسط كروی سبز مات ارسبارانی -ایران وتورانی

27 betulus Carpinus ممرز نرم بیضوی كشیده سبز تیره هیركانی

28 sativa Castanea شاه بلوط متوسط تا زبر كروی نا بیضوی هیركانی

32 libani Cedrus سدر لبنان نرم هرمی سبز تیره یا روشن ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

33 australis Celtis داغداغان متوسط بیضوی سبز تیره هیركانی

34 caucasica Celtis تا متوسط كروی پهن سبز تیره ارسبارانی- ایران و تورانی - زاگرسی

35 mahaleb Cerasus محلب متوسط بیضوی سبز روشن ایران و تورانی - زاگرسی

36 siliquastrum Cercis ارغوان متوسط تا زبر برگها كبود، گل ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

37 lawsoniana Chamaecyparis شبه سرو متوسط هرمی سبز روشن هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

39 erecta Conocarpus كنوكارپوس متوسط هرمی سبز درخشان خلیج عمانی

41 avellana Corylus فندق متوسط تا زبر كروی سبز تیره ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

43 horizaentalis Cotoneaster شیرخشت نرم پهن گسترده سبز تیره ارسبارانی زاگرسی -ایران وتورانی

44 lavallei Crataegus زالزالك متوسط پهن گسترده خاكستری ارسبارانی زاگرسی

46 arizonica Cupressus سرو سیمین متوسط هرمی آبی سبز هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

47 fastigiata. var s semperviren Cupressus سرو شیراز نرم هرمی كشیده سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

48 Horizontalis. var sempervirens Cupressus زربین نرم هرمی سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

49 sissoo Dalbergia شیشم متوسط كشیده سبز روشن خلیج عمانی

50 regia Delonix مشعل جنگل نرم كروی سبز روشن خلیج عمانی

51 pungens Elaeaganus سنجدخار دار متوسط پهن سبز درخشان زاگرس - ایران و تورانی

52 umbellata Elaeaganus سنجد زینتی متوسط پهن سبز زاگرس - ایران و تورانی

54 camaldulensis Eucalyptus اكالیپتوس زبر كشیده سبز كبود خلیج عمانی

56 japonica Evonynus شمشاد ژاپنی متوسط عمودی متراكم سبز درخشان هیركانی- اریبارانی - ایران و تورانی - زاگرسی

57 kiutschovica Evonynus شمشاد پیچ متوسط تا زبر پهن گسترده سبز تیره هیركانی -ارسبارانی

58 vulgaris Evonynus شمشاد معمولی متوسط عمودی متراكم سبز تیره هیركانی -ارسبارانی

62 carica Ficus انجیر زبر پهن سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

63 religiosa Ficus انجیر معابد زبر كروی گسترده سبز درخشان خلیج عمانی

65 excelsior Fraxinus ون متوسط پهن سبز تیره هیركانی

66 rotundifolia Fraxinus زبان گنجشك متوسط پهن سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

67 jasminoides Gardinia گاردنیا متوسط كروی رنگارنگ هیركانی

69 triacanthos Gleditsia لیلكی آمریكایی نرم پهن سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

75 excelsa Juniperus اُرس نرم پهن سبز روشن ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

76 paniculata Koelreuteria باران طلایی متوسط پهن سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

77 anagyroides Laburnum درخت پروانه متوسط بیضی پهن سبز خاكستری ایران وتورانی

78 indica Lagerstroemia توری متوسط كروی سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

81 lucidum Ligustrum برگ نو درختی زبر پهن گسترده سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

82 styraciflua Liquidambar عنبر سائل متوسط تا زبر بیضی سبز درخشان هیركانی

84 grandiflora Magnolia ماگنولیا ی سفید زبر بیضی سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

88 azedarach Melia زیتون تلخ متوسط كروی سبز نقره ای هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

89 alba Morus توت سفید متوسط تا زبر پهن سبز روشن تا هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

90 pendula alba Morus توت مجنون متوسط تا زبر مجنون سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

93 ritchieana Nannorrhops نخل ایرانی زبر قوسی كپه ای سبز تیره خلیج عمانی

94 oleander Nerium خرزهره متوسط كروی سبز تیره زاگرسی- خلیج عمانی

95 aculeata Parkinsonia درمان عقرب نرم كروی سبز روشن خلیج عمانی

97 eldarica pinus كاج تهران متوسط هرمی تا استوانه سبز تیره ارسبارانی- ایران و تورانی - زاگرسی

99 sylvestris Pinus كاج جنگلی متوسط هرمی سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

100 thunbergii Pinus كاج سیاه ژاپنی متوسط مخروطی سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

104 occidentalis Platanus چنارآمریكایی زبر كروی تا هرمی سبز نقره ای زاگرسی - ایران و تورانی

105 orientalis Platanus چنار زبر كروی تا هرمی سبز نقره ای هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

107 olivier euphratica Populus پده متوسط مخروطی سبز روشن ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی - خلیج عمانی

109 cineraria Prosopis كهور ایرانی نرم مجنون سبز كبود خلیج عمانی

110 juliflora Prosopis سمر نرم پهن و گسترده سبز روشن خلیج عمانی

111 pendula. var subhirtella Prunus آلوی مجنون نرم مجنون سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی -ایران وتورانی ( كوهستانی)

115 Brantii Quercus بلوط ایرانی متوسط كروی پهن سبز مات زاگرسی - ایران و تورانی

116 castaneifolia Quercus بلند مازو زبر بیضوی سبز معمولی هیركانی

117 robur Quercus بلوط قرمز متوسط پهن سبز مات ارسبارانی- زاگرسی

118 coriaria Rhus سماق زبر پهن سبز مات ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

120 pseudoacacia Robinia اقاقیا نرم تا متوسط پهن گسترده سبز تیره ایران وتورانی

124 junceum Spartium طاووسی متوسط قوسی نا منظم سبز هیركانی -زاگرسی- ایران تورانی

128 indica Tamarindus تمر نرم كشیده سبز روشن خلیج عمانی

129 stricta Tamarix گز متوسط كشیده سبز تیره خلیج عمانی

130 baccata Taxus سرخدار متوسط گسترده نامنظم سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی

گیاهان مناسب برای پرچین

اینگونه گیاهان، میتوانند ایجاد موانع فیزیكی كنند و برای پرچین یا حصار، بهكار برده شوند. در برخی موارد، گیاهان ایـن گـروه بافــت فـرم رنـگ میتوانند مانع بصری نیز به وجود آورند. در جدول شمارهی این گیاهان معرفی شدهاند.

131 orientalis Thuja سرو خمره ای نرم هرمی سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

132 begoniifolia Tilia نمدار متوسط كروی گسترده سبز تیره هیركانی

133 glabra Ulmus ملچ نرم بیضوی سبز تیره هیركانی- ارسبارانی

135 minor Ulmus اوجا متوسط بیضوی سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

136 parvifolia Ulmus نارون چینی نرم كروی سبز درخشان ارسبارانی - زاگرسی

137 umbraculifera Ulmus نارون چتری متوسط كروی سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

139 filifera Washingtonia نخل بادبزنی زبر گلدانی سبز درخشان خلیج عمانی

140 christi- spina Ziziphus كنار متوسط كروی سبز درخشان خلیج عمانی

8 platanus-pseodo Acer افرای شبه چناری متوسط پهن سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی

16 lycioides Amygdalus تنگرس متوسط پهن و كوتاه سفید ایران و تورانی - زاگرسی

17 orientalis Amygdalus ارژن متوسط گلدانی نقره ای تا كبود ایران و تورانی - زاگرسی

20 gagnepainii Berberis زرشك سیاه نرم تا متوسط كروی سبز مات ارسبارانی -ایران وتورانی

21 ottawensis Berberis زرشك قرمز نرم تا متوسط پهن گسترده قرمز هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

22 thunbergii Berberis زرشك ژاپنی نرم تا متوسط بیضی سبز گاهی ارغوانی هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

برگها كبود، گل ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

siliquastrum Cercis 36 ارغوان متوسط تا زبر

38 praecox Chimonanthus گل یخ زبر كروی زرد ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

39 erecta Conocarpus كنوكارپوس متوسط هرمی سبز درخشان خلیج عمانی

41 avellana Corylus فندق متوسط تا زبر كروی سبز تیره ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

42 frigida Cotoneaster شیر خشت درختی نرم تا متوسط رزت ارسبارانی زاگرسی -ایران وتورانی

43 horizaentalis Cotoneaster شیرخشت نرم پهن گسترده سبز تیره ارسبارانی زاگرسی -ایران وتورانی

44 lavallei Crataegus زالزالك متوسط پهن گسترده خاكستری ارسبارانی زاگرسی

56 japonica Evonynus شمشاد ژاپنی متوسط عمودی متراكم سبز درخشان هیركانی- اریبارانی - ایران و تورانی - زاگرسی

57 kiutschovica Evonynus شمشاد پیچ متوسط تا زبر پهن گسترده سبز تیره هیركانی -ارسبارانی

58 vulgaris Evonynus شمشاد معمولی متوسط عمودی متراكم سبز تیره هیركانی -ارسبارانی

61 sellowiana Feijoa متوسط كپه ای گسترده سبز درخشان هیركانی

69 triacanthos Gleditsia لیلكی آمریكایی نرم پهن سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

71 patulum Hypericum گل راعی متوسط تا زبر پهن گسترده سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

72 chinensis Juniperus اُرس معطر نرم پهن گسترده زرد طلایی ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

.var chinensis Juniperus اُرس كوچك نرم تا متوسط پهن گسترده زرد طلایی ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

.Heitii

74 communis Juniperus پیرو نرم گسترده سبز روشن هیركانی- ارسبارانی

79 officinalis Laurocerasus جل متوسط گسترده كم ارتفاع سبز درخشان هیركانی

80 japonicum Ligustrum برگ نو ژاپنی زبر تا متوسط پهن گسترده سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

86 aquifolium Mahonia ماهونیا متوسط عمودی سبز درخشان ایران وتورانی

90 pendula alba Morus توت مجنون متوسط تا زبر مجنون سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

92 communis Myrtus مورد متوسط پهن سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

93 ritchieana Nannorrhops نخل ایرانی زبر قوسی كپه ای سبز تیره خلیج عمانی

94 oleander Nerium خرزهره متوسط كروی سبز تیره زاگرسی- خلیج عمانی

98 mugo Pinus كاج مشعلی متوسط هرمی سبز روشن زاگرسی -ایرانی تورانی

103 tobira Pittosporum میخك زینتی متوسط پهن گسترده سبز تیره هیركانی - ارسبارانی- ایران و تورانی

112 coccinea Pyracantha شیرخشت آتشی نرم تا متوسط پهن گسترده سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

118 coriaria Rhus سماق زبر پهن سبز مات ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

119 typhina Rhus سماق زبر كروی پهن ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

125 crenata Spiraea اسپیره نرم گلدانی سبز خاكستری هیركانی -ارسبارانی

131 orientalis Thuja سرو خمره ای نرم هرمی سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

136 parvifolia Ulmus نارون چینی نرم كروی سبز درخشان ارسبارانی - زاگرسی

138 lantana Viburnum بداغ متوسط گلدانی سبز معمولی ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

گیاهان مناسب كاشت در چمن

در این دسته از گیاهان، كاركردهای زیباییشناسی، اهمیت ویژهای دارند و تركیب ایـن گیاهـان بـا چمـن، منـاظر زیبـایی ایجـاد

میكنند. جدول شمارهی معرف این گیاهان است.

3 alba Abies نراد متوسط هرمی مخروطی سبز درخشان هیركانی -زاگرسی

7 Thunb palmatum Acer افرای ژاپنی نرم تا متوسط پهن سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی

10 Hippocastanum Aesculus شاه بلوط هندی قرمز متوسط تا زبر كروی سبز تیره هیرركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

11 parviflora Aesculus نوعی شاه بلوط هندی زبر بیضی سبز روشن هیركانی-زاگرسی-ایران تورانی

13 julibrissin Albizzia گل ابریشم زبر پهن سبز روشن هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

21 ottawensis Berberis زرشك قرمز نرم تا متوسط پهن گسترده قرمز هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

22 thunbergii Berberis زرشك ژاپنی نرم تا متوسط بیضی سبز گاهی ارغوانی هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

23 pendula Betula توس نرم تا متوسط بیضی سبز درخشان هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

24 foridus Calycanthus گل شرابی زبر تا متوسط كروی سبز تیره هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

25 japonica Camellia كاملیا متوسط تا زبر پهن گسترده هیركانی

26 sasanqua Camellia كاملیای پاییزی متوسط بیضی هیركانی

28 sativa Castanea شاه بلوط متوسط تا زبر كروی نا بیضوی هیركانی

29 bignonioides Catalpa جوالدوز زبر پهن سبز روشن هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

هرمی با شاخه سبز روشن هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی های پیكانی

30 atlantica Cedrus سدر اطلس نرم هرمی با شاخه سبز روشن گاهی تیره هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی های پیكانی

31 deodara Cedrus سدر دئودرا نرم

32 libani Cedrus سدر لبنان نرم هرمی سبز تیره یا روشن ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

36 siliquastrum Cercis ارغوان متوسط تا زبر برگها كبود، گل ارغوانی ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

37 lawsoniana Chamaecyparis شبه سرو متوسط هرمی سبز روشن هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

38 praecox Chimonanthus گل یخ زبر كروی زرد ارسبارانی- زاگرسی- ایران و تورانی

39 erecta Conocarpus كنوكارپوس متوسط هرمی سبز درخشان خلیج عمانی

43 horizaentalis Cotoneaster شیرخشت نرم پهن گسترده سبز تیره ارسبارانی زاگرسی -ایران وتورانی

44 lavallei Crataegus زالزالك متوسط پهن گسترده خاكستری ارسبارانی زاگرسی

47 fastigiata. var sempervirens Cupressus سرو شیراز نرم هرمی كشیده سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

48 Horizontalis. var sempervirens Cupressus زربین نرم هرمی سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

49 sissoo Dalbergia شیشم متوسط كشیده سبز روشن خلیج عمانی

50 regia Delonix مشعل جنگل نرم كروی سبز روشن خلیج عمانی

53 Japonica Eriobotrya ازگیل ژاپنی زبر كروی سبزدرخشان هیركانی-زاگرسی ارسبارانی

64 simplex Firmiana سیدالاشجار زبر كروی سبز درخشان هیركانی - زاگرسی -ایران وتورانی

67 jasminoides Gardinia گاردنیا متوسط كروی رنگارنگ هیركانی

68 biloba Ginkgo ژینكیو متوسط هرمی سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

69 triacanthos Gleditsia لیلكی آمریكایی نرم پهن سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

70 macrophylia Hydrangea هورتانسیا زبر عمودی باز سبز روشن هیركانی

71 patulum Hypericum گل راعی متوسط تا زبر پهن گسترده سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

72 chinensis Juniperus اُرس معطر نرم پهن گسترده زرد طلایی ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

73 Heitii. .var chinensis Juniperus اُرس كوچك نرم تا متوسط پهن گسترده زرد طلایی ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

74 communis Juniperus پیرو نرم گسترده سبز روشن هیركانی- ارسباران

75 excelsa Juniperus اُرس نرم پهن سبز روشن ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

76 paniculata Koelreuteria باران طلایی متوسط پهن سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

77 anagyroides Laburnum درخت پروانه متوسط بیضی پهن سبز خاكستری ایران وتورانی

78 indica Lagerstroemia توری متوسط كروی سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

80 japonicum Ligustrum برگ نو ژاپنی زبر تا متوسط پهن گسترده سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

82 styraciflua Liquidambar عنبر سائل متوسط تا زبر بیضی سبز درخشان هیركانی

83 tulipifera Liriodendron لاله درختی متوسط تا زبر پهن سبز روشن هیركانی -ایران وتورانی

84 grandiflora Magnolia ماگنولیا ی سفید زبر بیضی سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

85 soulangeana Magnolia ماگنولیای بنفش متوسط تا زبر پهن سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

87 orientalis Malus سیب زینتی متوسط پهن گسترده سبز درخشان ارسبارانی - زاگرسی

89 alba Morus توت سفید متوسط تا زبر پهن سبز روشن تا متوسط هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

90 pendula alba Morus توت مجنون متوسط تا زبر مجنون سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

92 communis Myrtus مورد متوسط پهن سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

95 aculeata Parkinsonia درمان عقرب نرم كروی سبز روشن خلیج عمانی

96 abies Picea نوئل متوسط مخروطی سبز تیره هیركانی- ارسبارانی -زاگرسی- ایرانی وتورانی

98 mugo Pinus كاج مشعلی متوسط هرمی سبز روشن زاگرسی -ایرانی تورانی

99 sylvestris Pinus كاج جنگلی متوسط هرمی سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

112 coccinea Pyracantha شیرخشت آتشی نرم تا متوسط پهن گسترده سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

114 alba Quercus بلوط سفید متوسط تا زبر پهن سبز تیره هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی

121 tristiz alba Salix فك متوسط مجنون سفید ایران و تورانی - زاگرسی

122 babylonica Salix بید مجنون نرم تا متوسط مجنون سبز روشن هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

124 junceum Spartium طاووسی متوسط قوسی نا منظم سبز هیركانی -زاگرسی- ایران تورانی

126 persica Syringa یاس بنفش ایرانی متوسط پهن گسترده سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

127 vulgaris Syringa یاس بنفش متوسط تا زبر گسترده نامنظم سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی - زاگرسی -ایران وتورانی

130 baccata Taxus سرخدار متوسط گسترده نامنظم سبز درخشان هیركانی -ارسبارانی

131 orientalis Thuja سرو خمره ای نرم هرمی سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

138 lantana Viburnum بداغ متوسط گلدانی سبز معمولی ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

139 filifera Washingtonia نخل بادبزنی زبر گلدانی سبز درخشان خلیج عمانی

گیاهان مناسب برای ایجاد پوشش

از این گیاهان، علاوه بر ارزشهای بصری، میتوان در افزایش محرمیت و حـذف اشـراف نـامطلوب نیـز، بهـره بـرد. در جـدول شماره ی این گیاهان معرفی شدهاند.

4 nilotica Acacia چش نرم پهن گسترده سبز معمولی خلیج عمانی

5 cappadocicum Acer شیردار زبر بیضی سبز درخشان هیركانی- ارسبارانی

6 negondo Acer افرا سیاه متوسط كروی سبز روشن ارسبارانی- ایران و تورانی - زاگرسی

12 altissima Ailanthus عرعر زبر بیضی گرد سبز تیره هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

14 lebbeck Albizzia برهان متوسط كروی سبز روشن خلیج عمانی

23 pendula Betula توس نرم تا متوسط بیضی سبز درخشان هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

27 betulus Carpinus ممرز نرم بیضوی كشیده سبز تیره هیركانی

33 australis Celtis داغداغان متوسط بیضوی سبز تیره هیركانی

34 caucasica Celtis تا متوسط كروی پهن سبز تیره ارسبارانی- ایران و تورانی - زاگرسی

35 mahaleb Cerasus محلب متوسط بیضوی سبز روشن ایران و تورانی - زاگرسی

37 lawsoniana Chamaecyparis شبه سرو متوسط هرمی سبز روشن هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

40 mas Cornus زغال اخته متوسط كروی سبز هیركانی -زاگرسی ارسبارانی

42 frigida Cotoneaster شیر خشت درختی نرم تا متوسط رزت ارسبارانی زاگرسی -ایران وتورانی

46 arizonica Cupressus سرو سیمین متوسط هرمی آبی سبز هیركانی- ارسبارانی- زاگرسی- ایران وتورانی

48 Horizontalis. var sempervirens Cupressus زربین نرم هرمی سبز تیره ارسبارانی-هیركانی - ایران و تورانی - زاگرسی

54 camaldulensis Eucalyptus اكالیپتوس زبر كشیده سبز كبود خلیج عمانی

59 orientalis Fagus راش متوسط بیضوی كشیده سبز درخشان هیركانی