چگونگی ازدیاد و تکثیر گیاهان
در غالب موارد کاشت و تکثیر گیاهان آپارتمانی از عهده افراد عادی خارج است زیرا چنین کاری معمولا مستلزم اطلاعات و همچنین در اختیار داشتن وسایلی است که افراد غیر حرفه ای فاقد آن اند. لذا برای این گونه افراد مصلحت آن است که نهال های بالغ و حتی گلدار را برای خود تهیه نمایند. اما در حین حال بهتر است بدانیم این گیاهانی که قسمتی از جهان پیرامون ما را تشکیل می دهد چگونه به دست می آید و وسایل مورد استفاده در تکثیر آنها چه بوده است. گذشته از آنکه برخی از گیاهان که مقاوم تر است می تواند به وسیله افراد غیر حرفه ای نیز تکثیر یا تجدید گردد. مثلا به دست آوردن چند گلدان از یک گلدان انبوه «آسپیدیسترا» و یا تهیه چند نهال جوان از «کلرفیتوم» یا «نفرلپیس» از راه ریشه های جانبی آنها برای هر فرد غیر حرفه ای نیز میسر است.
همانند سایر رستینها گیاهان آپارتمانی نیز یا از راه کاشتن بذر و یا قسمتی از سوخ و یا بخشی از ساقه ها یا برگ خود تکثیر می یابد. که مورد اخیر را قلمه زدن یا جوانه گرفتن و یا خوابانیدن می نامند. کاشتن بذر اصولا برای فوژرها، نخلی ها، کاکته ها و گیاهان فربه، مارچوبه ها، کالسلرها، سینررها، سیکلامن ها، پامچال ها، گلکسینیاها، کلیویاس ها، سلانوم ها، پیمانت های تزئینی و بگنیاها معمول است. تهیه بذر بسیاری از فوژرها آسانست زیرا بر روی برگهای بالغ آنها پس از میوه دادن ظاهر می شود. اما کاشتن بذر و پرورش نهال های جوان از این راه نیاز به گلخانه های مخصوص دارد. برای کاشتن بذر سایر گیاهان نیز نه تنها محیط ویژه ای لازمست بلکه بذرهایشان باید از مناطق استوایی آورده شده و به وسیله افراد متخصص پرورش یابد. بدین جهت تهیه آنها غالباً بسیار مشکل بوده و متداول نیست. زیرا کاشتن بذرهای بسیار ریزی مانند «بگنیا»ها که هر 30 تا 40 هزار دانه بذر آنها فقط یک گرم وزن دارد نهال های بسیار ریز و ظریفی می دهد که مستلزم مراقبت های دقیقی در نخستین هفته های رویش است. قلمه زدن از رایج ترین شیوه های تکثیر گیاهان آپارتمانی است و چه بسیار است گیاهانی که از این راه تکثیر می شود و چنان که می دانیم قلمه زدن شامل جدا کردن یکی از اعضاء درخت مانند ساقه یا برگ و قرار دادن آن در شرایطی است که بتواند سایر اندام های مورد نیاز برای تکمیل گیاه مانند ریشه و جوانه ها را به وجود آورد. باید دانست که همانند کاشتن بذر قلمه زدن نیز غالبا مستلزم در اختیار داشتن گلخانه ای مخصوص است تا بتواند محیط و شرایط لازم برای ساقه یا برگ را به منظور رویاندن اندام های جدید فراهم سازد. از سوی دیگر برخی از قلمه ها به سختی ریشه می کند و تجربه افراد حرفه ای در به کار گرفتن شیوه های علمی موجود از جمله تزریق هرمونهای تسهیل کننده رویش قلمه ها نتایج فراوانی در برداشته است.
ضمنا گیاهان بسیاری نیز وجود دارد که شاخه هایشان به سادگی ریشه می کند که از آن جمله: داودی ها، هرتانزیاها، پیچک ها، سیپروس ها، ترادسکانتیاها قابل ذکر است و برگ گیاهانی چون: بگنیارکس، سانسویریا، سنتپلیا، پیرمیا، اشوریا نیز به خوبی قابل قلمه زدن است ولی برای هر یک از موارد یاد شده نیز در اختیار داشتن وسایلی از جمله یک گلخانه کوچک و یا دست کم یک شاسی که نسبت به نوع گیاه تغییر می نماید ضروری است. باید دانست که تنها با پیوند زدن یک گل داودی یا یک «هرتانزیا» کار تمام نمی شود، بلکه پس از آن قلمه ها را باید تا لحظه گل دادن پرورش داد و این مطلبی است که بدون تجربه کافی نتایج لازم را در بر نخواهد داشت.
قلمه زدن «ترادسکانتیا» و «کاکته»ها و گیاهان فربه که الیاف پر آبی دارد در تابستان به سادگی انجام پذیر است. زیرا این گونه گیاهان می تواند در برابر تبخیر آب خود تا پیدا شدن ریشه ها در ته برگها و ساقه های قلمه گرفته شده مقاومت نماید و قلمه های «سیپروس آلترنیفلیوس» را اگر در سطح آب ظرف یا جامی قرار دهند به خوبی می گیرد.
اگر بخواهیم برگی را چه با دمبرگ و چه بدون دمبرگ قلمه بزنیم باید آن را در خاکی سبک و یا مانند ساقه در شن فرو کنیم. گاهی نیز در مورد برخی از گیاهان مانند «سانسویریا» یا «بگنیا»ها حتی می توان هر برگ را چند قسمت نموده و هر یک را به تنهایی در خاک های یاد شده فرو نمود. گلکاران حرفه ای برگ های «بگنیا»ی رکس را انتخاب نموده و پس از ایجاد شکافی در رگ برگ های اصلی آنها را روی شن های خیس می چسبانند. برگها به زودی از طرف سطح زیرین خود ریشه می دواند و شروع به جوانه زدن می کند. زمانی که این جوانه ها به رشد کافی رسید آنها را جدا نموده و در لیوان های کوچکی می کارند.
بعضی از گیاهان آپارتمانی مانند «آسپیدیسترا»ها به صورت انبوه می روید و هنگامی که گلدان های آنها کاملاً پر شده می توان سوخ آنها را به قطعات کوچک تقسیم نموده و از هر گلدان چندین گلدان کوچک تشکیل داد. شیوه کار بسیار آسان است و کافیست که ساقه زیرزمینی یا ریشه های حجیم این گیاه را با چاقوی باغبانی قطعه قطعه کنند. این روش حتی در خصوص «کلرفیتوم»، «نفرلپیس»، «سدوم سیبلدی» و «سانسویریا» و به ویژه «س. تریفاسیاتا، لرنتی» که رنگ ابلق طلایی برگ خود را جز از این راه حفظ نمی نماید متداول است. زیرا چنان چه از برگ گیاه اخیر قلمه گرفته شود فقط نوع سبز رنگ آن را به عمل خواهد آورد.
گاهی نیز تقسیم سوخ را همراه با تقسیم برگها و جوانه هایی که در اطراف بوته گیاه روییده و ریشه کرده است انجام می دهند و این روش بیشتر در مورد «کلرفیتوم» و «نفرلپیس» و «ساکزایفراگا سارمانتز» متداولست. این شیوه برای تکثیر گیاهان بسیار عملی است و بدست آوردن سریع تعداد بیشماری گیاه جوان را مقدور می سازد.
در پایان باید یادآوری شود که شیوه دیگری نیز زیر عنوان (خوابانیدن هوایی) یا (خوابانیدن کیسه ای) وجود دارد که هدف از آن بیشتر جوان ساختن گیاهان پیر است. روش کار بدین طریق است که ابتدا بر روی گیاه نقطه ای را که مایلند از آنجا گیاه تازه ای بگیرند انتخاب نموده و در آن محل شکاف هایی سطحی ایجاد می نمایند تا الیافی زخم مانند برویاند. هم زمان با این امر دور قسمت مذکور را با مقداری خزه یا تورب قهوه ای مخلوط با شن مرطوب پوشانده و با استفاده از یک نوار پلاستیکی تیره رنگ و مقداری نخ محکم در محل مذکور ثابت می نمایند. به زودی در ان محل ریشه می روید و هنگامی که تصور شد ریشه ها به حد کافی رسیده است ساقه گیاه را از زیر محل ریشه داده قطع می نمایند و قسمت بالای قطع شدگی را در گلدان می کارند و بدین ترتیب نهال جدیدی با چهره ای به مراتب زیباتر از گیاه اولیه بدست خواهد آمد. این روش برای «فیکوس»ها و «دراکائنا»ها و «فیلدندرن»ها به کار می رود.
تعداد اندکی از گیاهان آپارتمانی نیز مانند «آزالیا»ها و گاهی اوقات «کاملیا»ها از راه پیوند زدن به دست می آید که این شیوه تکثیر مستلزم تخصص و صلاحیت باغبان است.
