نخل های زینتی
Palmaceae
نخل ها گیاهان تك لپه ای و همیشه سبز می باشند كه رشد و نمو آنها به كندی صورت می گیرد. در بین آنها خرمای معمولی(Washingtonia filifera) و نخل فونیکس پنجه ای (Phoenix sp) اهمیت بیشتری در فضای سبز دارند. خرمای معمولی و نخل پنجه ای دماهای پایین را بهتر از دیگر نخل ها تحمل می كنند. خرمای معمولی به عنوان نقطه تاكید، مانع، كشت توده ای، پرچین ، باغ های كناردریا و درخت خیابانی استفاده می شود. هر دوی این گیاهان به عنوان درخت تك نما نیز كاربرد دارند.
آفات مكنده
نام فارسی: زنجره خرما
نام لاتین: Ommatissus binotatus
Homoptera/Tropiduchidae: نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: اغلب مناطق خرماخیز كشور (خوزستان، فارس، كرمان، بلوچستان، خور و بیابانك، یزد، طبس و كرمانشاه)
میزبانها: انواع نخیلات
شكل شناسی: زنجره بالدار ماده به طول 5-6 میلیمتر و دارای رنگ زرد روشن مایل به سبز و چهار تا ده لكه سیاه روی بدن است. زنجره بالدار نر به طول 3-4 میلیمتر و بر خلاف حشرات ماده بدون لكه های سیاه حلقه های هفتم و هشتم شكم میباشد كه بهترین وجه تمایز حشره نر از ماده است. انتهای شكم حشره نر قدری پهنتر از ماده ها بوده، بالهایش كمی درازتر و روی شكم زنجره نر را میپوشاند. پوره زنجره پس از خروج از تخم دارای سه جفت پای كوچك و 16 عدد رشته مومی در انتهای شكم میباشد. رشته های مزبور در تمام مراحل پورگی وجود داشته ولی در زنجره بالدار این رشته ها مشاهده نمیگردد.
زیست شناسی: زنجره خرما در ایران دو نسل در سال دارد كه نسل زمستانه و نسل تابستانه نامیده می شود. حشره ماده نسل تابستانه در پاییز روی رگبرگ میانی تخمگذاری میكند. محل تخمگذاری حشره اغلب در سطح رویی و زیرین درختچه های خرما بوده و به ندرت روی دم برگچه ها و دم خوشه ها صورت می گیرد. خروج پوره ها از تخمهای زمستانه از نیمه دوم اسفندماه شروع شده و تا اوایل خرداد ماه سال بعد ادامه پیدا میكند. زنجره های بالدار نسل زمستانه از اوایل اردیبهشت ماه تا اواخر تیرماه مشاهده میگردند. نشو و نمای پوره های نسل تابستانه از اواسط تیر ماه همزمان با شروع تفریخ تخمها آغاز و تا اواخر مهر ماه ادامه مییابد. تخمگذاری زنجره بالدار نسل دوم از اوایل شهریور ماه شروع شده كه این تخمها مربوط به نسل زمستانه بوده و حشره بدین ترتیب زمستانگذرانی مینماید.
نحوه خسارت: افراد بالدار زنجره و پوره های آن به وسیله خرطوم خود شیره برگ ها و مواد سبزینه گیاه را مكیده و فضولات شیرین چسبناكی ترشح مینمایند. در نخیلات مورد حمله سطح رویی و زیرین برگ و گاهی میوه خرما آلوده به فضولات زنجره شده و چسبناك میگردد، به همین مناسبت نام این آفت را در جنوب شیره یا عسلك مینامند. در درختان مبتلا برگچه ها تدریجاً خشكیده، میوه ها چروك خورده، رنگ پریده، لاغر و كم شهد میشوند.
كنترل: از حشرات شكاری زنجره خرما میتوان Chrysopa spو سه نوع كفشدوزك به اسامی زیر را نام برد كه از پوره های زنجره تغذیه مینمایند.
Coccinella septempunctata
Coccinella undecimpunctat
Chilocorus bipustulatus
تخمهای جوان زنجره خرما نیز به وسیله یك نوع زنبور بسیار ریز از خانواده Chalcididae پارازیته میشوند. در صورت لزوم مبارزه شیمیایی، مناسبترین زمان سمپاشی موقعی است كه 75 درصد تخمهای زنجره تفریخ 7 روز پس از گرده افشانی درختان خرما و نوبت دوم پس از برداشت شده باشند. سمپاشی نوبت اول 10 محصول خرما صورت میگیرد. از حشر هكش های فسفره نظیر دیمتوآت میتوان علیه این آفت استفاده كرد.
نام فارسی: سپردار معمولی خرما (سپردار سفید)
نام لاتین: Parlatoria blanchardi
Homoptera/Diaspididae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: تمام مناطق خرماخیز كشور مخصوصاً استانهای فارس، خوزستان، خراسان، اصفهان و یزد میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: سپر ماده كامل مسطح و تقریباً بیضی شكل و رنگ آن قهوه ای كم و بیش تیره است. بدن حشره گلابی شكل و قرمز رنگ میباشد. سپر حشره نر كوچك، طویل، سفید رنگ و دارای شیارهای طویلی است. رنگ بدن حشره نر زرد حنایی و دارای دو جفت بال شفاف میباشد. پوره های نوزاد این سپردار به رنگ گوشتی، پاهایشان به خوبی رشد كرده و پس از اینكه روی نبات مستقر گردیدند با ترشحات خود الیاف ابریشمی ساخته و شروع به تشكیل سپرچه سن یك مینمایند.
زیست شناسی: سپردار معمولی خرما زمستان را به صورت ماده جوان گذرانده و در اسفند ماه ماده ها به وسیله افراد نر بارور میشوند. عمل جفتگیری اغلب در انتهای برگچه های جوان خرما انجام می گیرد، پس از آن حشرات ماده در زیر سپر خود تخمگذاری می نمایند. پوره ها به تدریج از زیر سپر خارج شده و محل های مرطوب، سایه دار و محفوظ از عوامل جوی واقع در انتهای دو نیمه برگ و ساقچه های نخل را انتخاب می نمایند. نوزادان پس از چند روز فعالیت جنب و جوش تارهای سفید رنگی ترشح نموده و مستقر میشوند. آفت مزبور در سال سه نسل كامل و یك نسل ناقص دارد. بعضی از افراد نسل سوم در آبان ماه پس از اینكه به سن پورگی دو رسیدند، تحت تأثیر اولین سرما زیر سپر خود به حالت وقفه یا دیاپوز میروند و تا بهمن ماه فعالیتی ندارند. ولی تعداد دیگری از این دسته به تكامل اصلی خود ادامه داده و به نسل چهارم میروند و این نسل كامل نمیشود.
نحوه خسارت: سپردار معمولی خرما به برگ، ساقه، شاخه های اصلی و حتی میوه درختان خرمای جوان حمله میكند و با فرو بردن خرطوم طویل خود از شیره گیاهی تغذیه نموده و به سرعت تكثیر مییابد، به طوریكه طی چند ماه تمام سطح رویی و زیری بر گها، ساقه اصلی، برگچه ها و حتی خوشه های خرما را پوشانده و مانع انجام تنفس، كربن گیری و تعرق در نبات میگردد. درختان مبتلا تغییر رنگ یافته، از حالت سبز به رنگ خاكستری درآمده و منظره غبارآلودی پیدا میكنند.
سپردار معمولی خرما
كنترل: این سپردار دارای دشمنان طبیعی متعددی از حشرات شكاری و پارازیت میباشد. این حشرات شامل 5 نوع سوسك شكاری و یك زنبور انگل میباشد. سوسكها از خانواده های Coccinellidaeو Nitidulidae پارازیت این حشره است. از بال غشائیان خانواده Aphelinidae هستند. به منظور مبارزه شیمیایی زمانیكه حدود 75 درصد پوره ها از زیر سپر خارج شدند، بایستی اقدام به سمپاشی نمود. این تاریخ در نواحی جنوبی كشور برای نسل اول اوایل اسفند ماه، برای نسل دوم اردیبهشت ماه و برای نسل سوم آبان ماه است. بهترین سموم سوپراسید، دیازینون و آپلاود همراه با روغن ولك میباشد.
نام فارسی: شپشك شفاف خرما
نام لاتین: Palmaspis phoenicis
Homoptera/Asterolecaniidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: اكثر مناطق خرماخیز كشور
میزبانها: خرما
شكل شناسی: شپشك ماده بالغ دارای بدنی كشیده، سطح پشتی آن محدب و در قسمت عقب برآمده، رنگ قسمت عقب بدن حشره زرد تا سبز روشن و در جلو به رنگ قرمز یا قهوه ای تیره است. حشره نر در زیر پولك یا سپر بیضی، پهن و زرد رنگ شفافی قرار دارد. بدن حشره نر به رنگ زرد تیره و دارای دو جفت بال شفاف است. در طول دوره زندگی این حشره دو مرحله پورگی سن یك و سن دو مشاهده می گردد كه مشخصات شپشك در هر مرحله متفاوت است.
زیست شناسی: این حشره در سال سه نسل دارد، دو نسل كوتاه بهاره- تابستانه و یك نسل طولانی پاییزه زمستانه و از اینرو آفت تمام سال روی درختان خرما دیده میشود. شپشكها زمستان را به حالت ماده جوان می گذرانند، در اوایل بهار بالغ گردیده و بارور میشوند. در اردیبهشت ماه پوره های نسل خارج می گردند و بلافاصله روی برگ ها و ساقه های خرما به راه افتاده و شروع به تغذیه میكنند. بعد از طی دو سن پورگی اواخر تیر ماه ماده های جوان ظاهر میشوند و ضمن تماس با نرها بارور شده و به صورت زنده زا تولیدمثل میكنند. در اواسط مرداد ماه پوره های نسل دوم ظاهر و پس از خروج روی خوشه های خرما میروند. افراد نسل دوم اواخر مهر ماه بالغ شده و در اواسط آبان ماه پوره های نسل سوم به وجود می آیند. افراد این نسل مرحله پورگی سن اول را در پاییز گذرانیده و بقیه دوره زندگی تا بلوغ را به علت سردی هوای زمستان به كندی تا بهار آینده ادامه میدهند
كنترل: شپشك شفاف خرما دارای شكارگرهای طبیعی مثل كفشدوزك Chilocorus bipustulatuو زنبور انگل Aphytis mytilaspidis میباشد. برای مبارزه شیمیایی علیه این آفت بهترین زمان سمپاشی موقعی است كه حدود 75 درصد پوره ها از تخم خارج شده باشند. بهتر است فصل پاییز را برای مبارزه اختصاص داد زیرا محصول خرما برداشت شده و گرمای روزانه نیز كاهش یافته و اضافه نمودن بیشتر روغن به محصول سم اثر سویی روی گیاه نمیگذارد.
نام فارسی: شپشك قرمز خرما
نام لاتین: Phoenicoccus marlatti
Homoptera/Phoenicoccidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: اغلب مناطق خرماخیز كشور (طبس، بم، خوزستان، قصر شیرین، باختران، فارس، كرمان، خور
و بیابانك و بلوچستان)
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: هرگاه برگ خرما را از انتها جدا كرده و غلافهای آن را از انتهای برگ پاك كنیم، توده های كوچك گردی به رنگ قرمز تیره مشاهده میگردد كه از ترشحات مومی سفید رنگ پوشیده شده است. توده های مزبور شباهت به كفكزدگی دارد و اغلب با آن اشتباه میشود. ماده بالغ شپشك گرد و پاهاكاملاً از بین رفته است. این شپشك قسمتی از درخت را كه نور كمی به آن رسیده و یا در تاریكی قرار دارد، مورد حمله قرار داده و در آنجا زندگی میكند. آفت در محل اتصال برگ به ساقه و در نخیلات مسن روی ریشه فعالیت دارد. خسارت این شپشك نسبت به سایر شپشكهای خرما در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
نام فارسی: سپردار پالم یا سپردار نخل
نام لاتین: Aspidiotus destructor
Homoptera/Diaspididae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: سواحل دریای خزر، اطراف تهران و احتمالاً برخی نواحی دیگر
میزبانها: نخل پنجهای، برگبو، كاملیا و احتمالاً برخی از گیاهان زینتی دیگر
شكل شناسی: سپر ماده تقریباً گرد، خیلی مسطح و به رنگ سفید مایل به خاكستری شفاف یا نیمه شفاف است. پوسته لاروی مركزی، مسطح و به رنگ زرد كاهی است و بدن حشره ماده و پوسته های تخم از زیر سپر شفاف دیده می شود. ساختمان سپر نازك و نرم و رنگ بدن حشره ماده جوان زرد لیمویی است. ساختمان پوپاریوم نر بیضی شكل، گاهی طویل و سپر لاروی آن خارج از مركز قرار گرفته است.
زیست شناسی: این حشره همه جاگیر و پلیفاژ بوده و آب و هوای مناطق گرم برای رشد و ازدیاد آن خیلی مناسبتر است، در واقع یكی از آفات مهم گرمسیری میباشد. البته در مناطق معتدل مرطوب نیز می تواند زندگی كند در این مناطق ولی خسارت آن شدید نخواهد بود و2-3 نسل در سال دارد.
سپردار نخل
نام فارسی: شپشك زرد خرما
نام لاتین: Asterolecanium phoenicis
Homoptera/Asterolecaniidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: استانهای جنوبی كشور
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شپشك مزبور به میوه ها و بر گها حمله می كند.
نام فارسی: سپردار سرخسی
نام لاتین: Pinnaspis aspidistrae
Homoptera/Diaspididae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: تمام مناطق كشور
میزبانها: پالم و نخل پنجه ای
سپردار مزبور روی برگهای گیاه میزبان فعالیت داشته و در مناطق گرم بالاخص در گلخانه ها بیشتر گسترش دارد. دوره زندگی آن5-8 هفته طول میكشد. حشرات نر سه مرحله و حشرات ماده دو مرحله را طی میكنند
نام فارسی: شپشك سیاه خرما
نام لاتین: Fiorinia phoenicis
Homoptera/Diaspididae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: استانهای جنوبی كشور
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: سپر ماده بالغ سیاه و از ترشحات صمغی خرمایی روشن تشكیل یافته، به طوریكه حشره زیر آن دیده میشود. پوسته لاروی زرد كاهی با حاشیه سفید رنگ در اطراف است. فرم سپر كشیده، كمی برجسته با خط طولی برجسته در وسط میباشد. در برخی افراد سپر در زیر پوسته برگ تشكیل می شود كه یك برجستگی خفیفی به آن میدهد. پوپاریوم نر سفید رنگ و در طول سپر آن سه خط طولی كه به سختی مشهود است وجود دارد.
آفات برگخوار، چوبخوار و میوه خوار
نام فارسی: سوسك كرگدنی خرما (سوسك شاخكدار خرما)
نام لاتین: Oryctes elegans
Coleoptera/Scarabaeidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: تمام مناطق خرماخیز استانهای خوزستان، فارس، بلوچستان، خور و بیابانك، كرمان، بنادر
خلیج فارس، قصرشیرین و مهران
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: رنگ عمومی سوسكهای نر و ماده سیاه براق و گاهی اوقات كمی بلوطی است. ساق پای جلوی آفت سه خار درشت دارد. بالپوشها براق و دارای نقطه های بسیار ریز پراكنده است. پشت سینه اول حشرات نر یك گودال نسبتاً بزرگ وجود دارد كه در قسمت عقب آن دو دندانه نزدیك به هم قرار گرفته، ولی در حشرات ماده این گودال كوچكتر و در قسمت عقب دارای یك دندانه است. در وسط سر حشره ماده یك شاخ كوچك دیده میشود كه این شاخ در حشره نر بلندتر و خمیدهتر است. بدن لارو كلفت، قوسی شكل، به رنگ سفید مایل به زرد و دارای موهای كمی است. سر آن قهوه ای تیره و دارای فرورفتگیهای انبوه بوده و عریضترین قسمت سر در پشت شاخك قرار دارد. شفیره دراز و كشیده و به رنگ سفید نارنجی میباشد.
زیست شناسی: سوسك شاخدار خرما در سال یك نسل دارد و زمستان را بصورت لارو كامل به سر می برد. لاروها اوایل اسفند ماه تبدیل به شفیره شده و ظهور حشرات كامل بسته به آب و هوای منطقه از اواخر فروردین تا اواخر شهریور ماه به صورت تدریجی است. حشرات كامل از گردههای گل و برگهای جوان خرما تغذیه تكمیلی نموده و پس از جفتگیری در قسمت تاج درختان خرما و قاعده اصلی خوشهها، دمبرگ ها و گاهی بین الیاف تخمریزی میكنند. تخمریزی آنها در نخلستانهایی كه آبیاری میگردند، روی تنه درختان نیمه پوسیده نیز دیده میشود. لاروها به محض خروج شروع به تغذیه از قاعده ساقه رگبرگ ها، شاخه گل دهنده و مواد نیمه پوسیده تنه خرما میكنند. لاروها داخل حفراتی به نام گهواره با تنیدن تار به شفیره تبدیل میشوند.
نحوه خسارت: لاروهای این آفت تمام دوره زندگی خود را در قسمت تاج و تنه درختان خرما گذرانده و جهت نشو و نما قاعده ساقه های گلدهنده و برگهای خرما را جویده و از شیره نباتی تغذیه میكنند. بر اثر تغذیه لاروها حفرهها و دالانهای متعددی ایجاد میگردد و گاهی اوقات دنباله این حفرهها تا قسمت تنه اصلی درخت ادامه مییابد. برخی مواقع لاروها به جوانه های انتهایی درختان نیز حمله كرده و از آنها تغذیه نموده و در نتیجه سبب مرگ درختان خرما میگردند. تغذیه حشرات بالغ از ساقه های گلدهنده، خوشه و رگبرگهای اصلی نیز دیده شده است.
كنترل: لاروهای این آفت معمولاً توسط زنبور Platymeris laevicollis پارازیته و توسط سن Scobia sp. تغذیه میگردند. جمع آوری و سوزاندن درختان پوسیده و بریده شده نخل در مناطق مرطوب، رعایت اصول زراعی مانند جلوگیری از كاشت فشرده درختان خرما و رعایت اصول آبیاری از نظر جلوگیری از ازدیاد رطوبت تأثیر بسزایی در تقلیل و انهدام آفت دارد. در مناطقی كه علیه كرمهای میوهخوار خرما و زنجره خرما در بهار سمپاشی میشود، سوسكهای بالغ این آفت نیز از بین میروند. از اسفند ماه تا اواخر شهریور كه لاروها فعالیت شدیدی دارند، هر 15 روز یكبار پاشیدن یك مشت طعمه مسموم (اختلاط سم، سبوس و آب داخل تاج درختان توصیه میشود.
نام فارسی: چوبخوار خرما (سوسك شاخك بلند خرما)
Pseudophilus testaceus نام لاتین:
Coleoptera/Cerambycidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: استانهای خوزستان، فارس، كرمان، بلوچستان و بنادر خلیج فارس
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: حشرات كامل به طول21-35 میلیمتر، كمی كركدار و به رنگ قهوه ای روشن هستند. در ماده شاخك كوتاهتر از طول بدن و در حشرات نر تا انتهای شكم میرسد. لارو كامل به رنگ آن سفید شیری و سر لارو قهوه ای تیره است. حلقه اول سینه بزرگتر از حلقه های دوم و سوم سینه است و در سطح پشتی آن سه شیار طولی دیده میشود. شفیره دراز و كشیده است.
زیست شناسی: سوسك چوبخوار خرما در سال یك نسل دارد. ظهور حشرات كامل تدریجی و به آب و هوای منطقه بستگی دارد. افراد ماده در تاج درخت نزدیك قاعده دمبرگهای جوان به صورت انفرادی و پراكنده تخمریزی میكنند. لاروهای جوان در ابتدا قاعده برگ را سوراخ كرده و به داخل ساقه كلفت دمبرگ نقوذ مینمایند و پس از مدتی تغذیه دالانهای لاروی میسازند. با بزرگ شدن لارو حجم دالان های لاروی بزرگتر شده، لارو به طرف عمق تاج درخت فرو رفته و تا بهار سال آینده از چوب تغذیه می كند. اواخر اردیبهشت ماه لارو كامل نزدیك قاعده دمبرگ یا دمخوشه خرما داخل دالان بزرگتری به نام گهواره تبدیل به شفیره میشود.
نحوه خسارت: لاروهای آفت مزبور در چوب تاج درخت خرما زندگی میكنند و بر اثر تغذیه از قاعده دمبرگها (محل اتصال دمبرگ به تاج و یا چوب تاج دالانهای متعددی میسازند. محل آفت زده مملو از فضولات لاروی است كه با شیره نباتی مخلوط گردیده و به رنگ سیاه در میآید. لاروهای این حشره بر خلاف لارو سایر سوسكهای شاخك بلند در اندامهای زنده و شاداب رشد و نمو نموده و در بافتهای پوسیده و یا خشك شده دیده نمیشوند.
كنترل: مبارزه با این آفت فقط در موقع خروج و پرواز سوسكها و قبل از جفتگیری توصیه میشود.
نام فارسی: چوبخوار خرما
نام لاتین: Phonapate frontalis
Coleoptera/Bostrychidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: تمام مناطق كشور
میزبانها: خرما و نخل زینتی
لارو این آفت از تنه درختان تغذیه مینماید.
نام فارسی: سوسك كره خرما
نام لاتین: Oryctes rhinoceros
Oryctes sinaicus نام لاتین:
Coleoptera/Scarabaeidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: تمام مناطق خرماخیز كشور
میزبانها: خرما و نخل زینتی
آفت از برگها و میوه ها تغذیه مینماید.
نام فارسی: موریانه خرما
نام لاتین: Microcerotermes diversus
Isoptera/Metatermitidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: تمام مناطق خرماخیز كشور خصوصاً استانهای خوزستان، فارس، بلوچستان و بنادر خلیج
فارس
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: این موریانه در اجتماع خود دارای افراد نر و ماده بالدار، سرباز و كارگر میباشد. حشره نر بالدار آجری رنگ پریده، سر و سینه اول آن زرد آجری، بالها شفاف با رگبالهای اصلی زرد كم رنگ است. موریانه سرباز بزرگ آجری یا زرد آهنی با آروارههای بالایی سیاه رنگ میباشد. بدن موریانه كارگر كرمی رنگ، سر آجری رنگ و دارای موهای كوتاه و متعدد است.
زیست شناسی: در خوزستان موریانه خرما دو نوبت در سال ظاهر میگردد، یكی در فروردین و اردیبهشت ماه و دیگری در شهریور و مهر ماه. خروج دسته جمعی موریانههای بالدار اكثراً در روزهای بارانی، ابری و شرجی انجام میگیرد. موریانه های مؤسس نر و ماده در جستوجوی غذا به اطراف پناهنده شده و جفتگیری می - كنند. عمل جفتگیری معمولاً در پای درختان نخل و یا پای بوته های خودرو مانند كهورك انجام می گیرد. موریانه بالدار یك الی دو بار جفتگیری و تخمریزی میكند. در تخم ریزی اولیه تنها كارگر و در تخمریزی های بعدی افراد كارگر، سرباز و بالدار ظاهر میشوند.
خسارت: این آفت به ریشه، تنه، ساقه و دمبرگها و خوشههای خرما آسیب می رساند و زیان آن همچنین روی چوبهای نخل كه برای پوشش منازل روستایی، مبل و سایر لوازم خانگی به كار میرود، نیز دیده شده است. این موریانه اكثراً به درختان خرمای ضعیف حمله كرده، تنه و ساقه خرما را سوراخ كرده، سپس راهروهایی در جهت درازا و پهنای ساقه و تنه ساخته و بهتدریج توسعه میدهد. بر اثر تغذیه موریانهها فعالیت شیره نباتی در قسمت بزرگی از تنه و ساقه متوقف گردیده، محصول خرما كاهش یافته و درختان نخل به تدریج می خشكند.
كنترل: در رابطه با دشمنان طبیعی این موریانه، انواع مورچه ها به داخل كانال موریانه ها راه یافته و آنها را مورد شكار قرار میدهند. انهدام گیاهان هرز، سوزاندن مواد خشك در نخلستانها، انتخاب پاجوشهای سالم، آبیاری منظم، شخم همه ساله، تقویت درختان خرما و به كاربردن مخلوطی از كودهای حیوانی و شیمیایی و رعایت اصول بهزراعی از خسارت موریانه ها جلوگیری مینماید. برای مبارزه شیمیایی به دو طریق می توان عمل كرد، یكی ضدعفونی درختان در فصول پاییز و زمستان توسط گاز متیل بروماید و یا قرص فستوكسین و دیگری سمپاشی درختان در همین فصول با سموم بادوام
آفات میوه خوار
نام فارسی: كرم گردهخوار خرما (شبپره بزرگ خرما)
نام لاتین: Arenipses sabella
Lepidoptera/Pyralidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: خوزستان، فارس، سیستان و بلوچستان، یزد، بنادر خلیج فارس و خور و بیابانك اصفهان
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: عرض پروانه با بالهای باز 33- 40 میلیمتر، رنگ سر و سینه قهوه ای روشن و شكم سفید است. بدن از فلسهای سفید مایل به زرد پوشیده شده و شكل آن در نقاط مختلف بدن متفاوت است. روی شكم فلس ها سرنیزهای و دراز بوده و در قاعده پاها دسته جمعی دیده می شود. لارو كامل حدود 40 میلیمتر، رنگ عمومی بدن قهوه ای تیره و شكم از ده حلقه تشكیل یافته است. سطح بدن صاف و شفاف بوده و رو ی آن موهای كوتاه و بلند مشاهده میشود. شفیره دراز و كشیده به رنگ سفید تیره میباشد.
زیست شناسی: گرده خوار خرما دارای دو نسل در سال میباشد و زمستان را به شكل لارو كامل در داخل پیله لابه لای الیاف قاعده تاج به سر می برد. در اسفند ماه لارو به شفیره تبدیل شده و پروانه های نسل اول موقعیكه غلاف های خرما هنوز باز نشده اند، از شفیره خارج میگردند. پروانه ماده در انتهای غلاف خرما و برگچه های جوان تخمگذاری میكند. لاروها پس از خروج از تخم به جدار غلاف خرما حمله نموده و آنرا سوراخ میكنند. لاروها در محل انشعاب خوشه ها، داخل لیف و حصیر و انتهای برگ های خرما شفیره می شوند.
نحوه خسارت: كرم ها ابتدا از گرده گل، پوست غلاف خرماهای نارس و بالاخره از گوشت خرما زمانیكه به درشتی نخود میرسد، تغذیه می كنند. بر اثر زیان حاصله روی خوشههای خرما قارچ ه ای س یاه رنگ تو لی د می گردد. رنگ دانه ها از سبز روشن به زرد تیره تغییر یافته و سپس دودهای شكل میشوند.
كنترل: زنبورهای پارازیت خانواده Macrocentrus sp و Apanteles sp و Braconidae دشمنان طبیعی آفت روی لارو میباشند. در رابطه با مبارزه شیمیایی چون تاریخ سمپاشی عل ی ه ای ن آفت با كرم میوه خوار و زنجره خرما تقریباً مصادف است لذا همزمان با آنها مبارزه می شود. درصورت لزوم می توان از دیازنیون 60 درصد به نسبت دو لیتر در هكتار استفاده نمود.
كنه ها
نام فارسی: كنه گردآلود خرما (تارتن عنكبوتی خرما)
Oligonychus afrasiaticusنام لاتین:
Acari/Tetranychidae : نام راسته و خانواده
مناطق انتشار: تمام مناطق خرماخیز كشور
میزبانها: خرما و نخل زینتی
شكل شناسی: كنه بالغ جانوری بیضی شكل و به رنگ سفید تیره متمایل به زرد م یباشد. انتهای شكم نیز قدری باریك شده و به شكل مثلث درآمده است. بدن تقریباً صاف و بدون پرز با پوست ی نرم و شیارهای ظریف در سطح میباشد. پوره كنه زرد كمرنگ یا سفید تیره بوده و بعضی اوقات به رنگ زرد نارنجی دیده میشود.
زیست شناسی: كنه گردآلود خرما سالیانه حدود 16 نسل دارد و تمام سال را روی درختان خرما و گیاهان میزبان فعالیت میكند. زمستان را به صورت ماده تلقیح شده لابهلای لیف و حصیر درختان خرما می گذراند. در فصول مساعد در قسمت تاج درخت و قاعده برگچههای خرما زندگی نموده و سپس روی میوه های نارس ظاهر میگردد. با افزایش گرما فعالیت و تراكم كنه ها نیز افزایش مییابد. محل تخم گذاری كنه در قاعده برگچه ها و روی میوه مخصوصاً قسمت دم و انتهای میوه و خوشه خرما است. در فصل پا ییز كه محصول خرما جمع آوری میشود، كنه ها روی پاجوشهای خرما، درختان نر و غیربارور خرما میروند.
خسارت: كنه مزبور از شیره بافت برگهای جوان و به خصوص میوه های خرما تغذیه كرده و بر اثر آن رنگ طبیعی برگ و میوه ها تغییر یافته و به رنگ خاكستری سفید یا زرد كمرنگ در میآیند. خرماهای آسیب دیده شكاف برداشته و مواد قندی و شیره نباتی آن خارج شده و پوست میوه نیز سخت و خشك می گردد. كنه برای حفاظت و انتقال خود تارهای عنكبوتی می تند و در هنگام طغیان آفت منظرهای غبارآلود به خوشه های خرما میدهد.
كنترل: بهترین زمان سمپاشی در استان خوزستان و سواحل خلیج فارس در نیمه اول خرداد ماه است. در مناطق با رطوبت كافی گردپاشی با گل گوگرد به نسبت 25 درصد گل گوگرد مخلوط با 75 درصد پودر تالك به میزان 100 گرم برای هر خوشه خرما توصیه میشود. چنانچه رطوبت كافی نباشد، میتوان از گوگردهای قابل حل در آب مثل الوزال، سولفورون و غیره برای سمپاشی استفاده كرد. سموم تدیون یا اكتیلیك 50 درصد هركدام به نسبت 2 در هزار نیز موثر هستند. علاوه بر كنه های شكاری كفشدوزك Stethorus pinctillumنیز از دشمنان این كنه محسوب میگردد كه بسیار فعال است.
