معرفی گیاه - نیلوفر پیچ Morning Glory

نیلوفر پیچ (پیچ نیلوفری) Ipomoea به خانواده Convolvulaceae تعلق دارد و بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است.  در این خانواده در حدود 500 گونه گیاهی شناسایی شده اند که گیاهانی یک ساله و یا چند ساله هستند و اکثر آنان به دلیل دارا بودن ساقه هایی پیچ و بلند ، توانایی بالا رفتن از دیگر اجسام (همانند تنه درختان و سایر قیمها) را دارند . اغلب گونه‌های این گیاه گلهایی زیبا دارند که موجب شده است به عنوان گیاهان زینتی نیز مورد توجه قرار گیرند.

برخی از گونه‌های نیلوفر پیچ مصرف خوراکی دارند . گونه ای همانند Ipomoea batatas که ریشه هایش مصرف می‌شود با نام سیب زمینی شیرین Sweet potato  شناخته می شود و یا گونه‌ای همانند I. Auquatica که به عنوان سبزی برگها و ساقه‌هایش مصرف می‌شود و با نام اسفناج آبی Water Spinach مورد استفاده قرار می‌گیرند. مصرف این گیاهان در مناطقی همانند آسیای جنوب شرقی و یا نواحی گرمسیری قاره آمریکا رواج دارد.

تصویر فوق: گونه Ipomoea batatas که با نام سیب زمینی شیرین نیز شناخته می شود. البته از این گیاه به شکل زینتی و به دلیل برگهای زیبایی که دارد استفاده می شود. بخصوص اینکه برخی از انواع این گیاه رنگ برگسار بسیار زیبایی نیز دارند.

نیلوفر پیچ به عنوان گیاه زینتی

برخی از گونه های این گیاه همانند I.purpurea و I. Tricolor و I.horsfalliae به دلیل وجود گلهایی بسیار زیبا به رنگهای سفید، صورتی، ارغوانی و یا آبی مورد توجه قرار گرفته اند. نمونه های زینتی این گیاهان، یکساله هستند که ساقه های بلندی دارند و به شکل پیچ رشد می کنند. گلها قیفی شکل آن در صبحگاه با طلوع آفتاب شکفته می شوند .گلهای این گیاهان از نظر رنگ و گاهی شکل تفاوتهای با یکدیگر دارند که در تصاویر زیر مثالهایی از گلهای گونه های مختلف آورده شده است. همچنین شکل برگها در برخی از گونه ها کاملا با هم متفاوت است که در تصاویر موجود در انتهای مطلب می توانید مثالهایی از برخی از گونه های این گیاهان به همراه گل و برگ آنان مشاهده کنید.

 گیاه نیلوفر پیچ رشد نسبتا سریعی دارد به شکلی در مدت چند هفته می توان حدود سه متر رشد کند. زمان گلدهی از اوایل تابستان تا زمان اولین سرمای پاییزه است. این گیاهان به شکل عمومی در زبان انگلیسی Morning glory  خوانده می‌شوند. در قسمت زیر شرایط مناسب نگهداری و پرورش یکی از متداولترین گونه های زینتی این گیاه یعنی I. Tricolor  را مشاهده می کنید که البته این شرایط در مورد سایر انواع زنیتی نیز صدق می کند و مشابه است.

توجه: از آنجایی که این گیاهان رشد سریعی دارند و هر ساله تعداد زیادی بذر را در مکانی که کاشته شده می‌ریزند می‌توانند تبدیل به گیاهانی مزاحم و نوعی علف هرز نیز بشوند. بنابراین رشد آنان را محدود کنید.

توجه: گاهی این گیاهان با نام پیچک نیز شناخته می‌شوند.

شرایط محیطی

آبیاری: این گیاه را زمانی آبیاری کنید که سطح خاک تا عمق 3-2 سانیتمتری خشک شده باشد و آبیاری را در صبح هنگام انجام دهید. پیچ نیلوفری خاکهای خیس را دوست ندارد و چنین شرایطی موجب کاهش رشد گیاه و کوچک ماندن آن، زرد شدن تدریجی برگها بخصوص از قسمت پایین گیاه و پژمردگی ساقه ها و حتی از بین رفتن گیاه می شود. کمبود آبیاری و خشکی کشیدن نیز در رشد گیاه اثر منفی دارد. چنین گیاهانی گل تولید نمی کنند و برگهایی کوچکتر با بافتی ضخیم تر نسبت به گیاهان موجود در شرایط مساعد آبیاری دارند.

نور: این گیاه به مکانی با نور مستقیم آفتاب حداقل به میزان 8-6 ساعت در طی روز نیاز دارد و نور صبحگاه نسبت به نور عصر ارجحیت دارد. کمبود نور موجب عدم گلدهی گیاه می شود و گیاه برگساری کم رنگ تولید می کند. فاصله برگها روی ساقه ها از هم زیاد می شود و گیاه از تراکم مناسبی برخوردار نخواهد بود. نور شدید معمولا و بخصوص اگر آبیاری گیاه مناسب باشد مشکلی برای گیاه ایجاد نمی کند اما اگر در منطقه ای با تابستان بسیار گرم زندگی می کنید بهتر است که گیاه در عصر هنگام از سایه برخوردار باشد.

دما: اگرچه این گیاهان بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری هستند اما در مناطق معتدل نیز در طی بهار و تابستان به خوبی رشد می کنند. رشد این گیاهان زمانی در بهترین شرایط است که دمای خاک بالای 18 درجه سانتیگراد باشد. در مناطقی که تابستان گرم دارند بهتر است گیاه در مکانی کاشته شود تا در عصر هنگام از سایه برخوردار باشد این شرایط به گلدهی بهتر گیاه کمک می کند. زیرا گرمای هوا با وجود نور مستقیم آفتاب یکی از دلایل کاهش گلدهی این گیاه است. گیاهان نیلوفر پیچ معمولا با اولین سرما و یخبندان از بین می روند.

تکثیر: از طریق کاشت بذر این گیاهان به آسانی تکثیر می شوند. به طور کل در طی فصل رشد بذرهای این گیاه در پای آن می ریزد و در سال بعد خود به خود می روید. همچنین می توان 4 هفته قبل از برطرف شدن خطر آخرین یخبندان بهاره بذرهای این گیاه را در گلدان و در محیطی داخلی منزل کاشت. قبل از کاشت بهتر است که به مدت 24 ساعت بذرها را در آب خیس کرد تا جوانه زنی آنها بعد از کاشت بهتر صورت گیرد . عمق کاشت کم و در حدود 0.3 میلیمتر است در دمای 26-21 درجه سانتیگراد بذرهای در مدت یک هفته جوانه می زنند. سپس می توان با مناسب شدن دمای هوای فضای باز آنها را به بستر خاکی باغچه منتقل کرد. البته ریشه این گیاه به جابجایی حساس است بنابراین بهتر است زمانی که  گیاه کوچک و در حدود 4-3 سانتیمتر طول دارد و هنوز قابلیت جابجا شدن دارد این عمل انجام شود همچنین گیاهان جوانی که  بذر آنان در پیت موس کاشته شده است قابلت بهتری برای جابجایی دارند.بذرهای این گیاه را می توان به شکل مستقیم در فضای باز نیز کاشت کرد البته زمانی که خطر آخرین بخبندان تمام شده باشد. در مورد گونه های چند ساله می توان در تابستان از قلمه های نیمه چوبی(نیمه رسیده ) جهت تکثیر استفاده کرد. برای تکثیر سیب زمینی شیرین (که  نوعی نیلوفر پیچ است) ریشه های غده ای آن در اوایل پاییز یعنی زمانی که گیاه در رکود است اما دمای خاک هنوز به زیر 13-12 درجه سانتیگراد نزول نکرده است، تقسیم می شوند و هر قسمت در مکانی مستقل و جدید کاشته می شود. 

خاک: در رابطه با خاک گیاه سخت گیری نیست و می توان از مخلوط خاک برگ+ خاک معمولی باغچه برای این گیاه استفاده کرد. البته در صورتیکه خاک باغچه شما بافت خوبی ندارد و سنگین است می توانید از پیت موس نیز در مخلوط خاکی استفاده کنید تا زهکش بهتری پیدا کند. کوددهی بیش از اندازه به پیچ نیلوفری موجب رشد بیش از اندازه برگها و کاهش گلدهی می شود و برخی از پرورش دهندگان عقیده دارند که استفاه از خاک برگ در مخلوط خاکی این گیاهان کافی است و نیازی به کوددهی آنان نیست اما اگر به کوددهی این گیاهان اصرار دارید از نمونه هایی استفاده کنید که نیتروژن کمتری در مقایسه با فسفر و کلسیم داشته باشند و کود را با نصف الی یک سوم غلظت معمول نیز استفاده کنید.

هرس و تربیت: این گیاه به هرس خاصی نیاز ندارد مگر نمونه هایی که در گلدان نگهداری می شوند که در مورد این گیاهان نیز ساقه هایی هرس می شوند که خارج از شکل و فرم مورد نظر رشد کرده اند. در مورد تربیت این گیاه نیز حتما باید از قیم مناسب استفاده کرد تا ساقه ها مکان و فضایی برای پیچیدن و بالا رفتن داشته باشند. به دلیل ازدحام و سنگینی ساقه های این گیاه بهتر است که پایه های قیم تا حداقل 30 سانتیمتر در بستر خاک فرو برود و حدود 3.5 متر نیز ارتفاع داشته باشد.

آفات و بیماری: از جمله آفات مهم این گیاهان می توان به کنه قرمز عنکبوتی، شته، معندچی برگ و مگس سفید اشاره کرد. بیماری بخصوصی این گیاه را تهدید نمی کند و نامناسب بودن شرایط آب و هوایی عامل اصلی مشکلات ایجاد شده هستند. اما به هر حال اگر مکان کاشت این گیاه بیش از اندازه سایه باشد و این شرایط با خیس و مرطوب شدن برگسار در طی آبیاری همراه شوند، نتیجه آن شیوع بیماری های قارچی خواهد بود که در این صورت می توان از سموم قارچکش استفاده کرد. سایر بیماریهای احتمالی نیز عبارتند از زنگ که نوعی بیماری قارچی است و می تواند لکه هایی نارنجی – قهوه ای را در برگها بخصوص سطح زیرین برگها ایجاد کند و سایر بیماریهای لکه برگی که موجب بروز لکه هایی با مراکز زرد و کرم با بافتی خشکیده و مرده و حاشیه ای قهوه ای قرمز خواهد شد.