معرفی گیاه - کلرودندرون (پیچ معین‌التجار) Bleeding Heart Vine

معرفی گیاه - کلرودندرون (پیچ معین‌التجار) Bleeding Heart Vine

کلرودندرون (پیچ معین التجار) Clerodendrum به خانواده Laminaceae تعلق دارد و حدود 400 گونه گیاهی مختلف در این جنس گیاهی شناسایی شده اند که تعداد محدودی از آنان به دلیل زیبایی گلهایی که تولید می کنند مورد توجه علاقه مندان دنیای گلها و گیاهان قرار گرفته اند. کلرودندرونها به طور کل گیاهانی همیشه سبز یا خزاندار، بوته ای شکل و یا درختانی کوچک هستند که از یک متر الی 12 متر رشد می کنند . حتی گونه هایی همانند C.floribundum وجود دارند که تا حدود 30 متر نیز می تواند ارتفاع بیابند.

از بین گونه های گیاه کلرودندرون که به عنوان گیاهان زینتی مورد توجه قرار گرفته‌اند می‌توان به نمونه های زیر اشاره کرد:

C.trichotomum بومی چین کره تایوان، ژاپن و هند است . این گیاه بوته‌ای بزرگ است که 6-3 متر رشد می‌کند، برگهایی نرم و به طول 12 سانتیمتر دارد که از کرکهایی پوشانده شده‌اند و زمانی که شکسته و له شوند بویی همانند بادام زمینی از آنها به مشام می رسد. گلهای معطر آنان گلبرگهای سفیدی دارند و کاسبرگهای سبز رنگ آنان زمانی که میوه میرسد قرمز رنگ می شوند. رنگ میوه ها در ابتدا سفید رنگ و در نهایت آبی تیره است. این گیاه به دلیل گلهای معطر، رنگ زیبای برگها در پاییز و میوه‌های زینتی که دارد مورد توجه قرار گرفته است. نام انگلیسی این گونه از کلرودندرون در زبان انگلیسی Harlequin glorybower, Glorytree,Peanut butter tree است. این گونه از جمله گونه های کلرودندورن است که در دنیای پرورش گلها و گیاهان مورد توجه قرار گرفته است.

C.thomsoniae بومی غرب آفریقا از کامرون تا سنگال است . این گیاه همیشه سبز حدود 4 متر ارتفاع می یابد و نوعی گیاهی پیچ است که برگهایی به طول 17-8 سانتیتر دارد. گلها به تعداد 20-8 عدد بر روی خوشه ای شکل می گیرند . کاسه گل (مجموعه کاسبرگها) به رنگ سفید تا ارغوانی کمر رنگ به قطر 2.5 سانتیمتر دارد و جام گل (مجموعه گلبرگها) به رنگ قرمز است و دو سانتیمتر قطر دارد. فصل گلدهی نیز ماه های گرم سال است. مورد جالب توجهی که در مورد این گیاه وجود دارد تغییر رنگ گلهای آن با افزایش سن است. گلها زمانی که جوان هستند سفید و سپس صورتی ، سوسنی می‌شوند در نهایت کرم رنگ شده و پژمرده می‌شوند. فصل گلدهی نیز از بهار تا اواخر پاییز است و حتی توانایی این را دارد که در صورت وجود نور و دمای مناسب به گلدهی خود البته به میزان کمتر در طی زمستان ادامه دهد. از جمله نامهای انگلیسی این گیاه می توان به Bleeding heart-bower, Bleading-heart vine,Glory-bower اشاره کرد. این گونه نیز از جمله گونه های محبوب کلرودندورن است که به شکل زینتی و تجاری مورد پرروش قرار میگرد.

C.tomentosum بومی نواحی شرقی و شمالی کشور استرالیا است و گیاهی بوته‌ای شکل و یا درختی کوتاه قامت می‌باشد که می‌تواند در موطن خود تا 15 متر نیز رشد کند اگرچه معمولا کوتاه قامت تر از این باقی می ماند. برگهای گیاه 14-4 سانتیمتر طول و 4.5-2 سانتیمتر عرض دارند و سطح رویین برگها گاهی و سطوح زیرین برگها اغلب با کرکهایی پوشیده شده است. گلهای سفید رنگ این گیاه به شکل خوشه های متراکم در نوک ساقه ها شکل می گیرد و میوه های سیاه و قرمز آن بخصوص توجه پرندگان را به خود جلب می کند. نام انگلیسی این گونه از کلرودندورن در زبان انگلیسی Downy Chance, Hairy Lolly Bush, Hairy Clerodendrum می باشد.

C. speciosissimum بومی جاوا است و به ارتفاع حدود 4 متر می رسد . گلهای آن در خوشه هایی شکوفا می شوند که قطر این خوشه های گل می تواند تا 30 سانتیمتر نیز برسد. رنگ گلها معمولا قرمز رنگ است.

C.bungei بومی چین و شمال هند است . این گیاه تا حدود یک متر ارتفاع می یابد و برگها در حدود 30 سانتیمتر طول دارند. گلها زیبا و صورتی – سوسنی رنگ هستند اما بوی چندان خوشایندی ندارند. این گونه نیز به عنوان گیاهی زینتی مورد توجه برخی از پرورش دهندگان قرار گرفته است اما تحمل آن تا حدود صفر درجه سانتیگراد است.

توجه: خانواده گیاه کلرودندرون در برخی از منابع به جای Laminaceae ، خانواده verbenaceaeمعرفی شده است. قبلا نیز به طور کل خانواده این گیاه verbenaceae معرفی می گردید اما در دهه 1990 و با بررسی های مورفولوژیکی و ملوکولی که انجام شد این گیاهان در خانواده Laminaceae قرار داده شدند.

توجه : یکی از نامهای انگلیسی این گیاه Bleading heart vineاست . توجه داشته باشید که گیاه دیگری نیز وجود دارد که نام انگلیسی آن نیز همین عبارت است اما گیاهی متفاوت با نام عملی Dicentra spectabilis می باشد که آن نیز بسیار زیبا است.

در ادامه مطلب نیازهای محیطی و شرایط نگهداری یکی از گونه های محبوب و متداول کلرودندورن یعنی C.thomsoniae مورد بررسی قرار گرفته استکه در ایران با نام پیچ معین‌التجار و مورد آبادانی شناخته می شود.

آبیاری: این گیاه به رطوبتی میانه تا زیاد نیاز دارد و در طی فصل رشد یعنی از بهار تا پاییز ، آبیاری زمانی انجام شود که سطح خاک گیاه تا حدودی خشک شده باشد. در طی زمستان و بخصوص اگر گیاه برگهای خود را از دست داد آبیاری را باید در حدی کاهش داد که فقط مانع از خشک شدن کامل خاک شویم. اگر به شکل گلدانی نگهداری شوند در طی فصول گرم نیاز به غبارپاشی روزانه دارند.

نور: این گیاه به مکانی با نور مستقیم آفتاب نیاز دارد تا بتواند گل بدهد. کمبود نور یکی از دلایل عدم تولید گر و یا ریزش غلنچه های گل این گیاه است. البته نکته ای که باید به آن توجه کرد وجود آفتاب مستقیم در صبح و وجود سایه در بعد از ظهر به رشد بهتر این گیاه کمک می کند.

دما: بهترین دما برای رویش این گیاه 29-18 درجه است . دمای گرم از جمله دلایل عدم گلدهی این گیاه است. در طی فصل سرد برگهای خود را تا دمای 13-10 حفظ می کند و بعد از برگها شروع به ریزش می کنند و در مناطقی سردتر از این باید در مکانی محفوظ از وزش بادهای سرد کاشته شود. اگرجه ریشه ای گیاه می توانند تا دمای 1- درجه سانتیگراد دوام بیاورد اما تمامی بخش هوایی گیاه از بین می روند و توصیه شده است که در فصل زمستان دمای محیط این گیاه از حدود 7.2 درجه نزول نکند. حتی در چنین دمایی گیاه برگهای خود را از دست خواهد داد و با گرمتر شدن هوا مجددا برگ در خواهد آورد.

توجه یکی از مقاومترین انواع کلرودندرون نسبت به سرمای هوا گونه C.ugandense است که دما را تا حدود 12- درجه سانتیگراد تحمل کرده و از بین نمی رود. این گیاه گلهایی آبی رنگ دارد.

دوران استراحت زمستانی: این گیاه دوران استراحت زمستانه دارد که برای دستیابی به چنین دورانی گیاه باید در مکانی با دمای روزانه 18.3 و شبانه 13-11 درجه سانتیگراد قرار بگیرد. این گیاه همیشه سبز است اما ریزش برگها در زمان رکود زمستانه امری طبیعی است. در این زمان آبیاری باید در حدی باشد که خاک خشک نشود و نیازی به کوددهی گیاه نیست.

خاک :به خاکی با زهکش نسبتا متوسط نیاز دارد یعنی می توان از مخلوط خاک خوب باغچه+ خاک برگ+ شن استفاده کرد. گیاهی با نیاز غذایی نسبتا بالا است و برای تولید گل در طی فصل رشد باید به خوبی به آن کود داد. با شروع فصل رشد می توان هر ماه یک مرتبه از کودهای کامل همانند 20-20-20 برای این گیاه استفاده کرد تا رشد و گلدهی آن به خوبی صورت گیرد. همچنین برخی از پرورش دهندگان ترجیح می دهند که در طی فصل گلدهی از کودهایی با میزان بیشتری فسفر (بخصوص در مقایسه با نیتروژن) هر دو هفته البته با نصف غلظت معمول استفاده کنند و کوددهی را بعد از اتمام فصل گل با کودهای معمولی البته با یک چهارم غلظت معمول انجام می دهند. تعویض گلدان این گیاه را می توان در بهار انجام داد و فقط زمانی گلدان گیاه را عوض کنید که گلدان برای گیاه کوچک شده باشد یعنی ریشه ها از منافذ زیرین گلدان بیرون آمده باشند یا در سطخ خاک مشاهده شوند و سایز گلدان را نیز کمی بزرگتر کنید زیرا کاشت این گیاه در گلدانهای بزرگ منجر به کاهش گلدهی آنها می شود.

هرس: این گیاه بعد از اتمام فصل گلدهی هرس می شود که . از آنجایی که گلها بر روی ساقه های حاصل از رشد سال جاری و جدید شکل می گیرند، هرس در این زمان موجب رشد ساقه های جدید و در نتیجه افزایش گلدهی گیاه می شود. هرس نسبتا شدید این گیاه مشکلی را ایجاد نمی کند اما در صورتی که چنین کاری را انجام دادید سعی کنید که بعد از هرس گیاه را به مکانی گرمتر منتقل کنید و آبیاری کنید تا رشد فعال گیاه شروع شود. هرس این گیاه محدودیتی ندارد و ساقه ها را می توان تا نیمه ارتفاع آنان کوتاه کرد. با کمک هرس می توان به خوبی اندازه گیاه را کنترل و تنظیم کرد.همچنین اگر تمایل دارید که ساقه های این گیاه را بلند در نظر بگیرید بهتر است که قیمی برای گیاه تهیه کنید تا شکل دهی به شاخسار آن بهتر صورت گیرد.

تکثیر: این گیاه را میتوان توسط قلمه تکثیر کرد. از چوب نیمه رسیده در اواخر بهار و یا اواخر تابستان استفاده می شود و قلمه هایی به طول حداقل 8 سانتیمتر تهیه می شوند. قلمه ها در آب نیز ریشه می دهند اما میتوان آنها را در محیطی سبک همانند شن مرطوب و یا مخلوط خاک برگ+ پرلایت نیز کاشت کرد. رطوبت هوا بسیار مهم است بنابراین می توان از روش کشیدن یک پلاستیک شفاف بر روی قلمه ها استفاده کرد . ظرف حاوی قلمه در مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار میگیرد. ریشه ها در طی دو هفته ظاهر می شوند. روش دیگر تکثیر خواباندن ساقه در خاک است . در این روش برخی از ساقه ها هرس نمی شوند تا بلند شوند . سپس یک ساقه همانطور که به گیاه مادری متصل است در خاک و عمق حدود 15-10 سانتیمتری مدفون می شود به طوری که فقط نوک آن بیرون بماند. زمان خواباندن در بهار است و خاک این قسمت باید مرطوب نگهداشته شود و هیچگاه خشک نشود. تا انتهای تابستان ساقه ای که در زیر خاک قرار گرفته است تولید ریشه می کند و می توان ابتدا اتصال ساقه را با گیاه مادری قطع کرد سپس با حفر یک گودال گیاه جوان را همراه با خاک اطراف توده ریشه هایش از زیرزمین درآورد و به گلدانی انتقال داد.

آفات و بیماری: شته ، شپشک آردآلود و کنه تارعنکبوتی از جمله آفاتی هستند که می توانند گاهی بر روی این گیاه مشاهده شوند. از بیماری های این گیاه می توان به برخی از بیماریهای قارچی همانند سفیدک پودری و لکه برگی های ناشی از فعالیت قارچها و برخی از باکتریها اشاره کرد که بر روی گیاهانی که از نظر نور در مکانهایی با سایه بیش از حد کاشته شده اند و برگسارشان در طی آبیاری مرطوب می شود شیوع می یابند.