معرفی گیاه - بنفشه آفریقایی African violet

معرفی گیاه - بنفشه آفریقایی African violet

این گیاه با نام علمی Saintpaulia ionantha به خانواده Gesneriaceae تعلق دارد و بومی تانزانیا و جنوب شرقی کنیا (واقع در قاره آفریقا) است . بنفشه آفریقایی گیاهی علفی و چند ساله است و به دلیل شباهت گلهایش به گل بنفشه به این نام خوانده می‌شود و از نظر گیاهشناسی نسبتی با گل بنفشه ندارد. این گیاه معمولا به شکل گلدانی نگهداری می‌شود اما در صورت مساعد بودن شرایط محیطی، می‌توان آن را در فضای باز نیز کشت نمود.

بنفشه آفریقایی که امروزه بیشترین طرفداران را به خود اختصاص داده است 15-6 سانتیمتر ارتفاع دارد و بر روی زمین به شکل افقی نیز 30-6 سانتیمتر فضا اشغال می‌کند. طول برگها 8.5-2.5 سانتیمتر و طول دمبرگها 10-2 سانتیمتر و پوشیده از موهایی نرم است و بافتی آبدار دارند. گلها به قطر 3-2 سانتیمتر است و در هر گل‌آذین حدود 10-3 و گاهی بیشتر از این تعداد گل وجود دارد. رنگ گل در گونه های وحشی این گیاه بنفش، ارغوانی، آبی کمرنگ و سفید است. در اثر برنامه های دو رگه گیری نمونه‌هایی تولید شده اند که تعداد گلبرگهای بیشتری دارند و برخی نیز گلهایی دو رنگ و یا با حاشیه‌هایی از رنگ متفاوت دارند.

گروه بندی گلهای بنفشه آفریقایی

گاهی میتوان با توجه به اندازه های مختلف این گیاه و همچنین رنگ برگسار آنان را در چهار گروه مختلف قرار داد.

بنفشه آفریقایی مینیاتور: این نمونه ها حداکثر به 15 سانیتمتر می رسند و نمونه هایی هستند که بیشترین طرفداران را به خود اختصاص داده اند. به دلیل کوچک بودن گلدانهای کوچکی نیز برای آنان استفاده می شود و بهتر است که قطر گلدان آنان حدود 7 سانتیمتر باشد. به این نوع از بنفشه آفریقایی نباید اجازه داد که تولید پاجوش کند. پاجوشها را یا باید حذف کرد و یا باید در زمان تعویض گلدان، از یکدیگر جدا و در گلدانهای مستقل کاشت کرد.
بنفشه آفریقایی خزنده: این نمونه ها شاخسار خود را بر روی زمین گسترده می کنند و به عنوان کف پوش و یا سبدهای آویز موارد مصرف دارند. اندازه گیاه توسط پرورش دهنده تعیین می شود. یعنی اگر شرایط محیطی محدودیت ایجاد نکنند با هرس ساقه باید جلوی پیشروی و رشد آنان را گرفت.
بنفشه آفریقایی استاندارد: ارتفاع این نمونه ها بیش از 15 سانتیمتر است و اغلب آنان به حدود 30-20 سانتیمتر نیز می رسند و در مقایسه با نمونه ها مینیاتور گلهای درشت تر و بیشتری نیز تولید می کنند.
بنفشه آفریقایی ابلق: گلبرگهای این گیاهان رنگ یکدستی ندارند و بر روی آنان علاوه بر رنگ اصلی گلبرگها ، رنگ دیگر نیز مشاهده می شود. تکثیر این نمونه ها از طریق بذر امکان پذیر نیست چون گیاهان حاصله ممکن است خصوصیت ابلق بودن را نشان ندهند.

آبیاری: خاک باید همواره مرطوب نگهداشته شود اما این به معنی خیس و غرقاب شدن خاک نیست . همچنین برگسار باید خشک باقی بمانند. ریزش قطرات آب بر روی برگها موجب ظهور لکه‌هایی با رنگ روشن بر روی پهنه آنان می‌شود(به قسمت مشکلات مراجعه کنید) و گلها نیز در اثر پاشش قطرات آب شفاف و کمرنگ می‌شوند به همین دلیل برخی از پرورش دهندگان گلدانهای بنفشه آفریقایی را از قسمت تحتانی آب می‌دهند تا احتمال برخورد آب با برگسار را به حداقل برسانند. بدین صورت که زیر گلدانی را ابتدا از آب پر می‌کنند . آب از طریق منافذ ته گلدان به خاک گلدان نفوذ می‌کند و به سمت بالا حرکت می‌کند . 45-30 دقیقه گلدان در زیر گلدانی پر از آب باقی می‌ماند. سپس آب زیر گلدانی خالی می‌شود. یکی از مشکلات آبیاری بیش از اندازه موجب پوسیدگی ریشه یا طوقه گیاه است. برای افزایش رطوبت هوای اطراف این گیاه در روزهای گرم نیز عمل غبارپاشی را انجام ندهید. بلکه این کار را می‌توان به گونه‌ای دیگر انجام داد بدین صورت که یک زیر گلدانی که قطر آن بیشتر از قطر گلدان است انتخاب کنید و درون آن را تقریبا تا تمامی ارتفاع آن سنگریزه بریزید . سپس درون این زیرگلدانی آب بریزید البته به نحوی که ارتفاع آب تا نیمه ارتفاع زیر گلدانی باشد. حال گلدان بنفشه افریقایی را بر روی این سنگریزه ها بگذارید. با این روش گیاه با آب در تماس نیست تا جذب آب از طریق منافذ انتهای گلدان صورت گیرد. اما تبخیر آب درون زیر گلدانی رطوبت مورد نیاز برگسار را در هوای گرم و خشک (همانند زمستان که به دلیل استفاده از وسایل گرمایشی محیط داخل خانه گرم و خشک می‌شود) تامین کند. مورد دیگر دمای آب است بهتر است برای آبیاری این گیاه از آب سرد استفاده نشود و از آبی با دمای اتاق استفاده شود. آب سرد موجب ایجاد لکه های حلقوی و یا کلروز در برگها می شود.

دما: بهترین دما در طی روز 30-26 درجه سانتیگراد و در طی شب در حدود 15 درجه سانتیگراد است. دمای سرد موجب کوتاهی قامت گیاه و کاهش رشد آن می‌شود.حتی اگر چنین گیاهی به مکان گرم منتقل شود مدتی طول خواهد کشید تا به شکل عادی رشد کند. در هوای گرم و بالای 30 درجه سانتیگراد حساسیت این گیاه به بیماری پوسیدگی بیشتر خواهد شد.

نور: مکان باید پر نور باشد اما از نور مستقیم آفتاب بخصوص در ماه‌های گرم سال باید جلوگیری کرد. نور زیاد موجب پریدگی رنگ برگها می‌شود. البته در ماه‌های سرد سال همانند فصل زمستان تابش نور مستقیم آفتاب مشکلی را برای گیاه ایجاد نمی‌کند. وجود 12 ساعت روشنایی به گلدهی بهتر این گیاه کمک خواهد کرد. در ماه های کم نور سال می توان از دو عدد لامپ فلئورسنت که در بالای گیاهان و به فاصله 45-30 سانتیمتر از آنان به مدت 13-12 ساعت استفاده کرد.

خاک: گیاهان بنفشه آفریقایی به مخلوط خاکی سبک و با زهکش خوب نیاز دارند تا علاوه بر تامین رطوبت ، آب اضافی را در اطراف ریشه های گیاه نگه ندارد. باقیماندن این آب و چنین شرایطی به پوسیدگی ریشه ها و طوقه گیاه منجر می شود .در تهیه مخلوط خاکی این گیاهان می توان از این ترکیبات استفاه کرد: خاک برگ الک شده +شن یا خاک برگ الک شده +پرلایت (به نسبتهای مساوی) ، خاک برگ الک شده 50٪ +کوکوپیت30٪+پرلایت20٪ ، پیت موس 60٪ + ورمی کولایت 40٪ + پرلایت 20٪ ، خاک برگ +پیت موس +پرلایت (حجم مساوی از هر کدام)

وقتی گیاه را داخل خاک می‌گذارید مراقب باشید تا طوقه بالای سطح خاک باشد. گلدان بنفشه آفریقایی را سالی یک مرتبه عوض کنید و یا زمانی که طول ساقه گیاه 3-2 سانتیمتر شد این کار را انجام دهید. برخی از پرورش دهندگان زمانی که عرض گیاه (منظور از عرض گیاه فضایی است که گیاه به شکل افقی اشغال می‌کند) 3 برابر قطر دهانه گلدان شد موقع مناسبی برای تعویض گلدان معرفی کرده‌اند. گلدان را خیلی بزرگتر از گیاه انتخاب نکنید برای گیاهی که 22-20 سانتیمتر عرض دارد گلدانی با قطر 8-7 سانتیمتر و برای گیاهی که 30 سانتیمتر عرض دارد گلدانی با قطر 10 سانتیمتر انتخاب کنید. انتخاب گلدان بزرگ باعث می‌شود گیاه رشد کند اما فقط برگ دهد و تا زمانی که ریشه‌ها فضای داخلی گلدان را پر نکنند گیاه گل نخواهد داد. گلدان این گیاه را دیگر عوض نکنید بلکه به ان زمان دهید تا به شکل طبیعی رشد کند و گل بدهد. در طی فصل رشد وجود برگهای ریز و با تعداد کم نشاندهنده کمبود مواد غذایی است. در این حالت هر دو هفته یکبار می‌توان از کودهای محلول با میزان بیشتر فسفر و پتاسیم نسبت به نیتروژن استفاده کرد تا گلدهی تحریک شود . البته در صورت در دسترس نبود چنین فرمولهایی می توان از فرمولهای معمولی تر همانند 10-10-10 نیز استفاده کرد تا گیاه دچار کمبود مواد غذایی نشود.

تکثیر: از قلمه برگ در طی بهار می‌توان استفاده کرد. برگ بالغ را به همراه 2-1 سانتیمتر از دمبرگ آن مورد نیاز است. از پهنه برگ میتوان قسمتی را حذف کرد تا تبخیر آب کمتر صورت گیرد اما به دمبرگ نیاز داریم. برگها از قسمت دمبرگ خود و با زاوایه 45 درجه در داخل شن و یا ورمی‌کولایت طوری قرار می‌گیرند که بیشتر پهنه برگ داخل بستر کاشت فرو رود. در نظر گرفتن این زاویه در هنگام قرار دادن قلمه در بستر کاشت می تواند تولید ریشه و برگهای جدید را تحریک کند. سپس بستر را اب دهید. هوا باید مرطوب نگهداشته شود که می‌توان بدین منظور در اطراف محیط کاشت قلمه‌ها پلاستیک شفافی کشید تا رطوبت در اطراف قلمه‌ها باقی بمانند. تولید گیاهان جدید از قلمه‌های برگ 6-2 ماه زمان می برد. بعد از آنکه گیاه جدید 3-2 برگ داشتند می‌توان آنان را از یکدیرگ جدا و جابجا کرد.

یکی دیگر از روشها تکثیر این گیاه تحرک آن برای تولید پاجوش است . روش کار بدین صورت است که ابتدا با احتیاط فراوان مرکز تاج گیاه از آن جدا می شود. بعد از جدا سازی مرکز تاج باید چند برگ حتما بر روی گیاه باقی بمانند. به نگهداری از این گیاه مطابق معمول ادامه دهید و اگر مشاهده کردید که ساقه گلی در حال شکل گیری است آنرا از گیاه جدا کنید. حدود 3-2 ماه طول می کشد که گیاهان کوچکی از قسمت مرکزی گیاه مادری شکل می گیرند و بزرگ می شوند در واقع این گیاهان پاجوش هستند و بعد از اینکه به اندازه کافی بزرگ شدند می توان آنان را از گیاه مادری جدا کرد و محیطی جداگانه به عنوان گیاهی مستقل کشت کرد. حدود 4-3 هفته طول می کشد تا این گیاهان کوچک ریشه بدهند. تمامی انواع بنفشه آفریقایی را با روش یاد شده می توان تکثیر کرد اما از آنجایی که بسیار زمان بر است معمولا این روش برای انواعی خاص از این گیاه همانند نمونه های ابلق یا هر نمونه دیگری که ارزش این وقت را داشته باشد استفاده می شود.

بذر این گیاه نیز جهت تکثیر آن بکار می رود.بذرها بسیار ریز هستند که باید در بستری همانند شن کاشته شوند و آبیاری هم از قسمت تحتانی ظرف انجام شود تا بذرها هنگام آبیاری جابجا نشوند. حرارت محیط 20 درجه و ظرف به دور از نور مستقیم آفتاب نگهداری شود تا در طی 3-2 هفته بذرها جوانه بزنند و گیاهان جوان رشد کنند.

مشکلات، آفات و بیماریها : باقی ماندن آب در اطراف طوقه مشکل پوسیدگی طوقه و یا قسمت پایین ساقه را بوجود می‌آورد. پوسیدگی طوقه و ریشه این گیاه در اثر قارچ پتیوم ایجاد می‌شود و ابیاری بیش از اندازه یا زهکش نامناسب بستر کاشت موجب شیوع بیشتر این بیماری خواهد شد. ریشه و طوقه گیاه سیاه و نرم می‌شوند و برگها پژمرده می‌شوند. در مورد این بیماری پیشگیری بهتر از درمان است بنابراین حتما از خاک ضدعفونی شده برای کاشت این گیاه استفاده کنید و گلدانهای مورد استفاده را نیز به خوبی تمیز کنید (راه حل آن در قسمت انتهای مطلب آورده شده است). مخلوط خاکی باید مصرف شود که زهکش خوبی داشه باشد. هنگام کاشت گیاه نیز طوقه بالای سطح خاک قرار گیرد. پوسیدگی دمبرگها موجب ظهور زخمهایی نارنجی-قهوه‌ای رنگ بر روی دمبرگها در قسمتهایی که آنان با لبه گلدان و یا خاک تماس دارند می‌شود.این مسئله با تجمع نمکهای ناشی از کودهایی که مصرف می‌شود، تشدید می‌شود. برای کاهش این بیماری باید هر چند وقت یکبار با آب خاص و عاری از املاح، گیاه را آبیاری کرد تا نمکهای اضافی که در خاک جمع شده اند شسته شوند و از گلدان خارج گردند همچنین می‌توان لبه گلدانها را با ورقه‌های آلومینیومی پوشاند تا رگبرگها با لبه گلدان تماس نداشته باشند. مشکل لکه حلقوی و یا کلروز برگها که به صورت حلقه‌ها و یا خطوط سفید یا زرد رنگ بر روی برگها ایجاد می‌شود به دلیل ریزش آب سرد بر روی برگها و یا تابش نور مستقیم افتاب بر روی برگهای مرطوب است که با آبیاری دقیق گیاه ، عدم استفاده از آب سرد در حین آبیاری (می‌توان از آبی استفاده کرد که دمای حدود 25 درجه سانتیگراد است) و جلوگیری از خیس شدن برگها قابل جلوگیری است. سوختگی بوترتیس که بر اثر قارچ بوترتیس ایجاد می‌شود منجر به ظهور نواحی زخمی آبدار در قسمت زیرین برگ می‌شود . این لکه‌ها می‌توانند بزرگ شوند تا زمانی که کل برگ قهوه‌ای یا سیاه شود . گلها نیز به همین ترتیب آلوده می‌شود. رطوبت بالای محیط، تهویه بد هوا (فاصله بسیار کم گلدانها با یکدیگر در گلخانه)، نور کم محیط از جمله موارد تشدید کننده این بیماری هستند که با رعایت آنان می‌توان از شیوع این بیماری تا حد بالایی جلوگیری کرد و گاهی استفاده از سموم قارچکش نیز مورد نیاز واقع می‌شود. سفیدک پودری از دیگر بیماریهای قارچی این گیاه است که ساقه و دمبرگ و دمگل را در ابتدا گرفتار می‌کند و باغث کاهش کیفیت گل و عمر آن می‌شود. هوای سرد و مرطوب و عدم تهویه مناسب محیط نگهداری گلدانها این بیماری را تشدید می‌کند. برای مبارزه شرایط محیطی را باید بهبود بخشید و همچنین از سموم قارچکش نیز استفاده کرد. کنه های گیاهی از طوقه گیاه تغذیه می‌کنند و موجب بدشکلی، خشکیدگی و رنگ نامناسب برگهای جوان خواهند شد. شپشکهای گیاهی در سطح برگ و یا دمبرگ تجمع می‌کنند و شیره گیاه را مکیده موجب کاهش رشد و بدشکلی گلبرگها خواهند شد و همچنین به دلیل تولید عسلک برگها را چسبناک می‌کنند. شته ها نیز با مصرف شیره گیاهی می‌توانند موجب کاهش رشد و زردی برگسار جدید شوند و با تولید عسلک موجب چسبناک شدن قسمتهای مختلف گیاه بخصوص برگها می‌شوند. تریپسها از برگ و گل گیاه تغذیه می‌کنند و نواحی نقره‌ای رنگ همراه با لکه‌های سیاه رنگ را بر روی برگها بوجود می‌اورند . غنچه‌های گل بدشکل و کم رنگ می‌شوند و عمر گلها کوتاه می‌شود. برای مبارزه با افات اگر تعداد آنها کمک است می‌توان آنان با کمک یک تکه پارچه نرم از روی گیاه برداشت اما در صورتی که تعداد آنان زیاد است باید از سموم سیستماتیک استفاده کرد. نماتد گره ریشه از جمله آفاتی است ک این گیاه ار تهدید می‌کند. در اثر فعالیت ان گیاه کوتاه قامت و ضعیف می‌شود. بر روی ریشه گره تشکیل می‌شود و طوقه و برگها ضخیم و بدشکل می‌شوند. روی برگها ممکن است گال شکل گیرد. تنها راه نیز از بین بردن گیاهان آلوده است. از دیگر مشکلات این گیاه می‌توان به حساسیت ان به گازهای آشپزخانه و یا هوای کثیف اشاره کرد که موجب زردی ناگهانی برگسار می‌شود و تنها را تعویض مکان گلدان به جایی است که هوای تمیزتری داشته باشد. استفاده از مواد براق کننده شیمیایی نیز موجب سیاه شدن ناگهانی برگها خواهد شد. برگها را با پارچه‌ای نرم پاک کنید.

چگونه مخلوط خاکی را در خانه ضدعفونی کنیم؟ مخلوط خاکی را داخل ظرفی بریزید و بر روی ظرف یک ورقه پوشش آلومینیم فویل بکشید. ظرف را به مدت 30 دقیقه درون فر با دمای 93-82 درجه سانتیگراد قرار دهید. گلدانها را نیز قبل از استفاده مجدد برای 30 دقیقه در ابی که حاوی ماده سفید کننده است به نسبت 9 قسمت آب و 1 قسمت ماده سفید کننده قرار دهید.