معرفی گیاه - بنفشه pansy,viola

بنفشه با نام علمی  Viola tricolor subsp. Hortensis  به خانواده Violaceae و راسته Malpighiales تعلق دارد . در واقع بنفشه هایی که امروزه به عنوان گیاهانی زینتی مورد استفاده قرار می گیرد از طریق دو رگه گیری بین گونه های مختلف جنس Viola بدست آمده است که همگی این گیاهان دو رگه، علاوه بر نام علمی که در سطر اول یاد شد با نام Viola × wittrockiana نیز شناخته می شوند. بنفشه‌های دورگه ، گلبرگهایی با طرحهای رنگین بسیار متنوعی به رنگهای متنوعی از نظیر زرد، طلایی، نارنجی ، ارغوانی، بنفش، قرمز،سفید و ارغوانی تیره که بسیار نزدیک به سیاه دیده می‌شود را دارند در حالیکه دیگر گونه‌های بنفشه (که از آنان در بدست آوردن بنفشه های امروزی استفاده شده است) رنگها و طرح های بسیار ساده ای دارند. 

بنفشه گیاهی چندساله است اما از آنجایی که بعد از گذشت چند ماه ، ساقه های آن بیش از اندازه بلند می شود بنابراین به عنوان گیاهی یکساله و در برخی موارد (در صورت مساعد بودن شرایط محیطی و همچنین انجام هرس) به عنوان گیاهی دو ساله مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه را علاوه بر کاشت در فضای آزاد در گلدان نیز می توان نگهداری کرد. همچنین کاشت بنفشه در سبدهای آویز نیز زیبایی خاصی را به محیط اطراف می بخشد.

آبیاری: آبیاری منظم و کافی از جمله عوامل موثر در رشد و گلدهی مناسب این گیاه است. اما اگر آبیاری بیش از اندازه باشد و یا خاک زهکش مناسبی نداشته باشد و آب اضافی به خوبی نتواند خارج شود، ریشه و طوقه گیاه (طوقه محل اتصال ساقه به ریشه است ) خواهد پوسید و گیاه از بین خواهد رفت. خشکی کشیدن گیاه نیز موجب عدم گلدهی مناسب گیاه و رشد آن خواهد شد. بهتر است زمانی اقدام به آبیاری گیاه کنید که سطح خاک در حال از دست دادن رطوبت باشد.

دما: بنفشه یکی از گیاهانی است که می تواند پوشش برف را البته برای دوره های کوتاه مدت (4-3 هفته) تحمل کند. اگر در طی مدت زمستان دما  تا حدود 20- درجه سانتیگراد  باشد این گیاه زنده می ماند اما گل نمی دهد اما در مناطقی که در طی زمستان دما در حدود   صفر تا 10 درجه سانتیگراد باشد در تمامی مدت زمستان توانایی تولید گل را هر چند به میزان اندک دارد  . توجه داشته باشید که اگر دما بسیار سرد باشد این گیاه بدون پوشش برف زنده نمی ماند زیرا بادهای سوزان و سرد آنرا از بین خواهند برد. در چنین شرایطی (زمستان بسیار سرد و بدون برف) باید روی گیاهان را با پوششی از مواد ارگانیک همانند خاک برگ یا کودهای پوسیده دامی پوشاند تا از چنین بادهای کشنده ای در امان بمانند. در دمای 12 الی 18 درجه این گیاه به خوبی گل می‌دهد .بنفشه  تحمل گرمای زیاد را ندارد به همین دلیل با گذشت بهار و نزدیک شدن به تابستان گلهای کمتری تولید می کنند ، گلها ریزتر هم خواهند شد و ساقه ها نیز بلند و کشیده می شوند (فاصله بین میانگره ها افزایش می یابد) بنابراین اگر بنفشه ها را در گلدان کاشته اید، با افزایش حرارت هوا و نزدیک تر شدن به فصل تابستان گلدان را در مکانی قرار دهید که در طی روز نیمه سایه- نیمه آفتاب باشد تا با افزایش میزان سایه، از دمای محیط کمی کاسته شود و دوران گلدهی گیاه افزایش یابد.

نور: به مکانی با نور مستقیم آفتاب حداقل به مدت 8-6 ساعت در روز نیاز دارند. مکان  کم نور موجب کاهش گلدهی، بلند شدن و علفی شدن بیش از اندازه ساقه ها، پریدگی رنگ برگها و افزایش برخی از بیماریهای قارچی بخصوص کپک سفید خواهد شد.

خاک: بنفشه به خاکی مرطوب با زهکش خوب  نیاز دارد . بنابراین می توان خاک معمولی باغچه را با خاک برگ و یا پیت موس مخلوط کرد و برای کاشت این گیاه استفاده کرد. برای کوددهی نیز می توان هر سه یا چهار هفته یک مربته از کودهای معمول گیاهان زینتی استفاده کرد.

تکثیر: معمولترین شیوه تکثیر این گیاه کاشت بذر است. در بنفشه های اصلاح نژاد شده، حدود 12-9 هفته بعد از کاشت بذر ، گیاهان آنقدر بزرگ می شوند که بتوانند گل تولید کنند و به گل بنشینند. این گیاه می تواند بذر تولید کند و بذرها در پای گیاه می ریزند و خود به خود در سال آینده سبز خواهند شد البته مسئله ای که در این بین وجود دارد این است که معمولا در مورد بنفشه های اصلاح نژاد شده، بذرهایی که گیاهان تولید می کنند، در سال آینده گیاهانی با گلهای ریزتری نسبت به گیاهان اولیه تولید می کنند. به بیان دیگر گفته می شود که گیاهان نسل اول(گیاهانی که بذر آنان را شرکتهای معتبر بذر ارائه می دهند) گلهای درشتر و با کیفیت بهتر و گیاهان نسل دوم (گیاهان حاصل از بذر تولید شده گیاهان نسل اول) گلهای ریزتر تولید می کنند. اگر از گیاهان نسل دوم ، باز هم بذر گرفته شود تا گیاهان نسل سوم بدست آیند باز هم کیفیت گلها (در مقایسه با نسل دوم) تنزل نشان می دهد. بنابراین برای داشتن بنفشه هایی با گلهایی درشت و منحصر به فرد می بایست هر ساله از موسسات و شرکتهای مربوطه، بذر نسل اول این گیاه را خریداری کرد. برای داشتن گیاهی که قبل از فرا رسیدن زمستان گل داشته باشد بذرها در اواسط تابستان ، برای داشتن گیاهانی که در بهار به گل بنشینند بذرها در اوایل الی اواسط پاییز و برای داشتن گیاهانی که در تابستان به گل بنشیند در فصل زمستان باید اقدام به کاشت بذر کرد. برای کاشت بذرها می توان از خاکی سبک (مخلوط خاک معمولی، خاک برگ و پیت موس) استفاده کرد و روی بذرها را نیز به ضخامت 0.3 پوشاند. برخی از پرورش دهندگان بخصوص زمانی که بذرها را در تابستان (برای ارائه گیاه در اواخر پاییز و اوایل زمستان) می کارند ، استفاده از کود پوسیده بخصوص نوع اسبی را برای پوشاندن بذرهای این گیاه و به منظور جلوگیری از سوخته شدن گیاهچه های جوان در اثر تابش آفتاب مناسب می دانند. البته لازم به ذکر است که چنین پرورش دهندگانی در حجم وسیع در فضای باز و به شکل تجاری به تولید بنفشه اشتغال دارند. برای محیط خانگی و استفاده شخصی، بکارگیری همان مخلوط کاشت خاکی و معمولی برای پوشاندن بذور نیز مناسب است. بعد از اتمام کاشت بذرها نباید خاک حاوی بذرها خشک شود  و همواره باید مرطوب بماند. در روزهای اول و برای جلوگیری از جابجا شدن بذرها می توان از افشانه (غبارپاشی آب ) بر روی بذرها استفاده کرد. دمای 13-12 درجه در طی شب و 15.5 الی 18 درجه در طی روز برای جوانه زنی بذرها مناسب است. جوانه زنی بذرها حدود دو هفته طول می کشد. زمانی که گیاهان جوان 6-4 برگ داشتند می توان آنان را از بستر کاشت به مکانی که مورد نظر است منتقل کرد. نهالهای بنفشه را از نهالستانها و گلفروشی ها نیز به شکل آماده می توان تهیه کرد اما  اگر قصد این کار را دارید نمونه هایی را بخرید که برگهایی تیره رنگ دارند زیرا این گیاهان در آینده گلهای درشت تر و با کیفیت بالاتری تولید می کنند. 

آفات وبیماری:  شته از جمله آفات شایع این گیاه محسوب می شود که البته علاوه بر ضرری که در اثر تغذیه خود به این گیاه وارد می کند می تواند موجب انتقال بیماری های ویروسی از جمله بیماری ویروسی موزاییک خیار به این گیاه شود که در نتیجه آن گیاهان کوتاه قامت با برگسار ی در هم پیچیده و بدشکل و گلهایی ریز و بدشکل خواهند شد. از بیماریهای شایع گیاه نیز می توان به لکه برگی قارچی با عاملRamularia lactea و Ramularia agrestisو  (Ramularia deflectens اشاره کرد که در اثر ان لکه ‌های زرد یا  قهوه ای تا سیاه رنگی در حاشیه برگها و گاهی طوقه گیاه مشاهده می شود و بعد از مدتی پوششی از شبکه های سفید رنگی بر روی پهنه برگ تشکیل خواهد شد. هوای سرد و مرطوب ابتدای بهار از جمله عوامل تحریک کننده شیوه این بیماری است.

سفیدک پودری از دیگر بیماری های قارچی شایع بنفشه است که در اثر آن پودری خاکستری رنگ در زیر برگهای گیاه شکل می گیرد.برگها معمولا جروکیده شده و از بین می روند . تعداد گلها نیز کاسته می شود و گلهای کوچک و ریز تولید می شوند. تراکم بیش از اندازه کاشت و عدم گردش جریان هوا در بین بوته‌های گیاه و خیس و مرطوب ماندن برگسار گیاه برای مدت طولانی از دلایل شیوع این بیماری قارچی است.

قارچ بوترتیس Botrytis cinera نیز می تواند موجب پوسیدگی نواحی مختلف از جمله برگها، گلها، ساقه های گل شود که در نتجه نواحی تیره رنگ و آبدار بر روی قسمتهای مختلف گیاه شکل خواهند گرفت.

پوسیدگی ساقه توسط قارچ phytium violae از دیگر بیماریهای قارچی است که عامل آن در خاک زندگی می کنند و بخصوص در صورت کاربرد کودهای دامی (بخصوص انواع نپوسیده آن) شایع می شود که در نتیجه آن گیاه در اواسط فصل و به شکل ناگهانی خواهد پژمرد . برگها بد رنگ می شوند و گلها نیز کم رنگ و چروکیده می شوند.ریشه های گیاه آلوده نیز تیره رنگ و قهوه ای رنگ خواهند شد(ریشه گیاه سالم سفید رنگ است) گیاهان آلوده را باید از بین برد تا از ابتلای دیگر گیاهان تا حد ممکن جلوگیری شود .بکارگیری خاکهای ضدعفونی شده بهترین راه مبارزه است. همچنین گفته می شود.

پوسیدگی سیاه ریشه توسط قارچ Thielaviopsis basicola بوجود می آید که در اثر آن در قسمتهای پایینی گیاه زخمهای بوجود می آید که به تدریج سیاه رنگ می شوند.زهکش نامناسب خاک و قلیایی بودن خاک از جمله دلایل شیوع این بیماری است. برای جلوگیری از شیوع بیماریهای قارچی بهتر است که در یک مکان (بخصوص فضای آزاد و به عنوان گل فصلی) بیش از سه سال پیاپی بنفشه کاشته نشود و یا آنکه خاک ضدعفونی و تعویض شود.

هرس: هرس این گیاه معمولا به چیدن گلهای پژمرده اطلاق می شود. زیرا این عمل موجب تحریک گیاه به تولید گلهای بیشتر خواهد شد. از طرفی با گرم شدن هوا در بهار، ساقه های این گیاه بلند و حالتی نیمه خزنده خواهند یافت. اگر ساقه ای را که بلند شده است کوتاه کنیم، تولید ساقه های جانبی از ناحیه طوقه گیاه (محل اتصال ساقه به ریشه) تحریک می شود و گیاه مدت زمان بیشتری (نسبت به گیاهی که هرس نشده است) فرم و شکل بوته ای خود را حفظ می کند.