معرفی گیاه- درخت بلوط Oak Tree

بلوط Quercus به خانواده Fagaceae تعلق دارد. در این خانواده در حدود 600 گونه شناسایی شده اند که با وجود تفاوتهای ظاهری که دارند همگی با نام بلوط شناخته می شود. بلوط بومی مناطق معتدل تا گرمسیری قسمتهای مختلفی در نمیکره شمالی است  و نمونه هایی خزانپذیر و یا برگریز دارد. برگهای برخی از بلوطها حاشیه ای ساده دارند و حاشیه برخی دیگر لوب دار است.

در بهار گلهای نر و ماده به شکل جداگانه تشکیل می شوند و میوه های زیبا آنان شکل میگیرند که البته 18-6 ماه زمان نیاز است تا میوه برسد و قابل برداشت شود.  ریشه های بلوط در زیر خاک به خوبی گسترده می شوند تا بتوانند نیاز آب و غذایی این درختان تنومند و بلند قامت را برآورده کنند . به عنوان مثال ریشه های یک بلوط بلند قامت و بالغ می تواند در زیر زمین تا فاصله حدود 12 متری گیاه و بیشتر به خوبی گسترش یابد. درختان بلوط اصولا عمر طولانی دارند و امروزه درختان بلوط قدیمی وجود دارند که عمر آنان حدود 800 سال نیز تخمین زده شده است

معرفی چند گونه از بلوطها

بلوطها گونه های بسیار متنوعی دارند که برخی از متداولترین آنان عبارتند از

Northern Red Oak با نام علفی Quercus rubra که با نام بلوط قرمز شناخته می شود که نسبتا سریع رشد می کند به نحوی که سالانه در حدود 60 سانتیمتر به ارتفاع آن افزوده می شود . اصولا خاکهایی که کمی اسیدی هستند را ترجیح می دهد و در چنین خاکهایی در اواخر فصل رشد یعنی پاییز برگها به رنگ قرمز در می آیند به همین دلیل به بلوط قرمز معروف شده است . تحمل خوبی نسبت به سرما دارد و در زمستان سرما را تا حدود 30- الی 35- درجه سانتیگراد به خوبی تحمل می کند .

Holly Oak با نام علمی Quercus ilex با نام بلوط همیشه سبز شناخته می شود و برگهایی کشیده با حاشیه ای صاف دارد یکی از مسائل جالب توجه در رابطه با این بلوط این است که می توان آنرا به شکل یک درختچه نیز تربیت کرد و از آنجایی که هرس پذیری بسیار خوبی دارد با استفاده از عمل هرس شدید می توان به شکل پرچین نیز از آن استففاده کرد.

White Oak با نام علمی Quercus alba که به اسم بلوط سفید معروف شده اند . حدود 30 متر ارتفاع می یابد و برگهای جوان این گیاه رنگی خاکستری مایل به صورتی بسیار کم رنگ دارند و در ابتدا سبز رنگ نیستند و به تدریج و با بزرگ شدن سبز می شوند و به همین دلیل با نام بلوط سفید شناخته می شوند. این نوع بلوط نیز خاکهایی که کمی اسیدی هستند را ترجیح می دهد و در زمستان سرمای هوا را تا حدود 25- الی -29 درجه سانیتگراد تحمل می کند .

Common Oak با نام علمی Quercus robur که با نام بلوط معمولی شناخته می شود و یکی از متدوالترین و محبوبترین انواع بلوط است که می تواند حدود 30 متر ارتفاع بیابد

توجه: تا به امروز از طریق روش دو رگه گیری بین گونه های مختلف بلوط ، نمونه های متنوعی بدست آمده است

شرایط محیطی

آبیاری:درختان بلوط به طور کل به آب کافی نیاز دارند تا بهترین رشد را داشته باشند مثلا درختی که حدود 20 متر ارتفاع دارد زمانی که دمای هوا در حدود 32 است در حدود 90 گالن آب از دست می دهد و به همان میزان می بایست آب جذب کند تا بتواند به زندگی ادامه دهد. بنابراین این درختان در طبیعت در جایی یافت می شوند که میزان نزولات آسمانی برای برآورده کردن نیازهای رطوبتی آنان کافی باشد و یا اینکه با عمل آبیاری می بایست این میزان رطوبت را در اختیار آنان قرار داد. توجه داشته باشید که به دلیل گستردگی و پراکندگی ریشه های این گیاه در اطراف تنه اصلی می بایست رطوبت کل خاک مکان کاشت راحداقل تا عمق 40 – 30 سانتی خاک به خوبی افزایش داد اما آبیاری محیط کوچکی در  اطراف تنه برای رشد بهینه این گیاه کارکرد ندارد به بیان دیگر اگر مثلا نیاز رطوبتی درختان میوه را بتوان با آبیاری قطره ای برآورده کرد اما در مورد درختان بلوط این روش کارساز نیست و نیتجه مناسبی از آن بدست نمی آید. با توجه به این توضیحات اگر در مکانی زندگی می کنید که اصولا آب و هوای خشکی دارد و مرطوب کردن تمامی خاک اطراف تنه بخصوص در تابستان کار مشکلی است بهتر است که از کاشت این گیاه صرفنظر کنید.

نور: درخت بلوط را حتما باید جایی کاشت تا از نور مستقیم آفتاب به میزان 8-6 ساعت بهره مند باشد . کمبود نور در درجه اول مانع از شکل گیری گلها و یا موجب ریزش گلها و در نهایت کاهش و یا عدم میوه دهی این گیاه می شود. همچنین در شرایط نور کم امکان بروز بیماریهای قارچی افزایش می یابد. از طرفی درختان بلوط اصولا با نور کامل و زیاد آفتاب تا زمانی مشکل ندارند که آب مورد نظر آنان تامین شود . یعنی اگر مکان کاشت از تابش آفتاب برای ساعتهای طولانی برخوردار باشد و هوا نیز گرم و خشک باشد و گیاه خشکی بکشد نتیجه آن سوختن حاشیه برگها ، حالت چروکیدگی و سوختگی برگهای جدید و جوان و یا عدم رشد آنان و در نهایت خزان زودرس این درخت است.

دما: تحمل درختان بلوط در برابر سرما در انواع مختلف این گیاه تا حدودی با هم متفاوت است . برخی از انواع آنان سرمای زمستانی را تا دمای 30- درجه سانیتگراد بدون مشکل خاصی به خوبی تحمل می کنند اما انواعی نیز وجود دارند که سرما را تا حدود 12- تحمل می کنند و دمای پایین تر ابتدا موجب از بین رفتن سرشاخه های جوان گیاه و در صورت سردتر شدن محیط موجب از بین رفتن ساقه ها و شاخه های اصلی گیاه و بروز ترکهایی خطرناک بر روی تنه اصلی گیاه می شود.

خاک: بلوطها طیف گسترده ای از خاک را قبول می کنند اما برخی در خاک کمی اسیدی و برخی در خاکهایی معمولی تر رشد بهتری دارند مثلا بلوطهای قرمز در صورتی که در خاکهایی با اسیدیته معمولی  کاشته شوند رشد می کنند اما در خاکهایی که اسیدی هستند رشد بهتری دارند و در پاییز نیز برگهایشان به رنگ قرمز در میآید که منظره ای بسیار زیبا را ایجاد می کند. از طرفی اصولا خاکهایی که بافت خیلی سنگین دارند و اجازه عبور مناسب به آب نمی دهند نیز برای این گیاهان مناسب نیست چون در این خاکها به تدریج در اثر نبود اکسیژن کافی ریشه ها به تدریج خفه می شوند و از بین می روند در نتیجه برگهای گیاه زرد شده و می ریزد و اگر شرایط به همین نحو ادامه بیابد رشد گیاه متوقف شده و در نهایت گیاه از بین می رود. درختان بلوط به شکل معمول نیاز چندانی به مصرف کوددها ندارند و حتی وجود مواد غذایی و یا کوددهی بیش از اندازه می تواند موجب ریزش برگهای این درختان بشود به همین دلیل به طور کل از کودهای نیتروژنه به میزان 9-4.5 کیلوگرم در هر 100-90 متر مربع استفاه کرد. بیش از این مقدار توصیه نشده است. همچنین قبل از مصرف این کودها باید برگها و یا سایر مواد ارگانیک را از روی سطح خاک جمع کرد تا در اینده موجب افزایش بیش از اندازه مواد مغذی در خاک نشوند . دو ماده دیگری که در کوددهی این گیاهان مورد توجه قرار گرتفه است گوگرد و آهن هستند . کمبود گوگرد در درختان بلوط کمی شایع است و این درختان برگهایی زرد در بهار و تابستان دارند . اگر شاهد چنین مشکلی در درختان بلوط بودید می توانید از گوگرد به میزان حدود 36 کیلوگرم در هر 100-90 متر مربع استفاده کرد. البته اگر خاک آهکی باشد می توان میزان گوگرد را بیشتر کرد و به حدود 65 کیلوگرم نیز افزایش داد . گوگرد به شکل گرانول مصرف می شود. کود دیگری که گاهی برای درختان بلوط توصیه می شود شلات آهن است که در صورت مشاهده کمبود بر روی برگها (زرد شدن برگ اما سبز ماندن رگبرگها ) معمولا  به شکل مایع مصرف میشود به این صورت که معمولا حدود 450 گرم (یا نیم کیلوگرم) از این کود در 370 لیتر آب حل می شود و بر روی درختان اسپری می شود. در نهایت اگر استفاده از کودهای اختصاصی سخت است، برای کاربران معمولی و خانگی کودهای کامل نیز توصیه شده است مثلا می توان از فرمول 10-10-10 به میزان حداکثر نیم کیلوگرم به ازا هر سال سن از درخت در سال استفاده کرد که این میزان به دو قسمت تقسیم می شود یکی اوایل بهار و دیگری اواسط تابستان به درختان داده می شود این فرمول برای درختان بلوط تا 5 سال سن استفاده می شود درختان بزرگتر از 5 سال سالی یک بار و یا هر دو سال یکبار نیاز به این فرمول کودی دارند.

تکثیر: جوندگانی همانند سنجاب میوه های بلوط را به منظور ذخیره سازی برای زمستان در عمق مناسبی دفن می کنند اما به دلیل اینکه برخی از این میوها توسط سنجابها فراموش می شوند، در آینده فرصت این را می یابند که در بهار جوانه بزنند . زمان جوانه زنی بذرها بستگی به نوع بلوط متفاوت است . جهت کاشت میوه ها را در اوایل الی اواسط پاییز جمع کندی قبل از اینکه آنها از درخت بیفتند یعنی می بایست میوه ها را زمانی که به درخت متصال هستد چید . میوه هایی را انتخاب کنید که ظاهری سالم و بدون ایران داشته ابشند میوه ها باید قهوه ای رنگ با ته مایه ای از رنگ سبز باشند . قسمت بالای میوه جز آن نیست اما وجود آن حالتی محافظت کننده برای میوه دارند . جالب اینجاست که برخی از انواع بلوط همانند بلوط قرمز به دو سال زمان نیاز دارند تا میوه آنها بر روی درخت برسد . گفته می شود میوه های بلوط که روی آب شناور می شوند کیفیت چندان خوبی ندارند و بهتر است از آنهایی استفاده کرد که کمی در آب فرو می روند . میوه های بلوط را می توان در میان موادی همانند شن مرطوب قرار داد و سپس آنها را در داخل یخچال با دمای حدود 5-4 درجه برای حداقل یک ماه و نیم گذاشت تا به جوانه زنی آنها کمک شود .  حتی زمانی که این بذرها در داخل یخچال هستند می بایست آنها را برای جوانه زنی بررسی کرد . ریشه از قسمت انتهایی میوه بیرون می آید . زمانی که گیاهان جوان حدود 15-10 سانتیمتر طول داشتند مناسب جابجایی هستند . کاشت بذرها در فضای باز و در پاییز امکان پذیر است اما حتما باید توجه کرد که دما در طی زمستان برای گیاهان جوان که به تازگی در پاییز جوانه زده اند نباید به زیر 7 درجه نزول کند. مورد دیگری که باید توجه داشت این است که ریشه های نهالهای جوان بلوط قدرت بسیاری دارند و به محیط اطراف در زیر خاک به سرعت گسترش می یابند به همین دلیل است که جهت جلوگیری از رشد ولی ریشه و برای اینکه بتوان نهال بذری را بعدا به راحتی جابجا کرد بهتر است که اگر در فضای باز و در زمین بذرها کاشته می شوند (در گلدان نیستند) در زیر محل بذرکاری از صفحات سیمی مشکبک مسی استفادته کرد. نوک ریشه اصلی به این صفحه برخورد کرده و از رشد باز می ماند.  قلمه نیز گاهی راه تکثیر دیگر این گیاه معرفی می شود  البته چندان موفقیت آمیز نبوده است و برای بلوطهایی همانند بلوط قرمز نتایج نسبتا موفقیت آمیزی تا نون گزارش شده است . قلمه را بیاد از از ساقه های جوان و همچنین درختان جوان تهیه کرد. قلمه بیش از 1.25 سانتیمتر قطر داشته باشد و باید حدود دو جوانه بر روی آن وجود داشته باشد. استفاده از هورمونهای ریشه زایی نیز در این رابطه بسیار توصیه شده است . گاهی برخی از بلوط ها تولید پاجوش نیز می کنند که می توان در حدود اواخر زمستان /اوایل بهار نسبت به حفر گودال در کنار گیاه مادری و بیرون آوردن پاجوش و کاشت آن در مکانی دیگر اقدام کرد.

هرس: در مورد گونه های خزان کننده بهترین زمان هرس در آذر ماه و برای گونه های همیشه سبز بهترین زمان هرس در فروردین ماه است . هنگام هرس نیز می توان نسبت به قطع و جدا سازی ساقه های شکسته و زخمی اقدام کرد.

آفات و بیماری: بیماری مرگ ناگهانی بلوط  از بیماری هایی است که یک درخت بلوط سالم و تنومند را می تواند در عرض چند هفته از پای در بیاورد. بیماری پژمردگی بلوط نیز بیماری مرگبار دیگری است. پوسیدگی ریشه از دیگر بیماری ها هستند  که مورد آخری معمولا در نواحی ساحلی پیش می آید. حشره گال یکی از مهمترین آفات این گیاه است.