معرفی گیاه - انار زینتیornamental pomegranate

انار زینتی با نام علمی Punica granatum nana به خانواده Lythraceae و راسته Myrtales تعلق دارد و بومی ایران و عراق است. انار زینتی  در حقیقت واریته کوتاه قامت درخت انار است که گلها و میوه‌های آن بیشتر جنبه زینتی دارند و به همین دلیل به عنوان گیاهی گلدانی مورد توجه قرار گرفته است. انار زینتی گیاهی خزان دار است که ارتفاع آن به 120-90 سانتیمتر می‌رسد و حدود 90 سانتیمتر نیز به شکل افقی فضا را اشغال می‌کند. طول برگها 4-3سانتیمتر می‌باشد و گلهایی لوله‌ای شکل به رنگ قرمز-نارنجی و قطر 4 سانتیمتر دارد که در فصل تابستان شکوفا می‌شوند و میوه‌هایی همانند میوه انار اما کوچکتر و پر از دانه تولید می‌کنند که در نهایت پوسته میوه‌ها در پاییز قهوه‌ای رنگ می‌شوند. شیرینی میوه‌ها نیز کمتر است و قطر آنان در حدود 5 سانتیمتر می‌باشد.

این گیاه برای تولید میوه به تابستانی طولانی و گرم نیاز دارد . همچنین برای رسیدن بهتر میوه ها دمیا 16-13 درجه در طی پاییز لازم است. 

آبیاری: این گیاه تا حدودی به خشکی مقاوم است اما آبیاری مناسب آن بخصوص در زمان گلدهی و تشکیل میوه باعث حصول نتایج بهتر در رشد و زیبایی انار زینتی خواهد شد. از طرفی آبیاری بیش از اندازه از جمله دلایل اصلی شیوع بیماری پوسیدگی ریشه در این گیاه است. بنابراین مرتبا سطح بستر گلدان را بررسی کنید و زمانی که سطح بستر رطوبت خود را از دست داده بود نسبت به آبیاری گیاه اقدام کنید. در روزهای گرم و داغ بخصوص اگر هوا خشک است می‌توان با غبارپاشی برگسار به پایین آمدن دمای آنان کمک کند. زمانی که میوه ها در حال رشد و بزرگ شدن هستند آبیاری نامنظم گیاه و بخصوص آبیاری گیاه بعد از خشکی کشیدن آن، می‌تواند موجب ترک خوردن میوه ها شود.

نور: گلدان این گیاه را باید در مکانی گذاشت که پرنور و روشن است و روزانه چند ساعت نیز از نور مستقیم آفات بهره مند باشد .در صورت کمبود نور گلها تشکیل یا شکوفا نمی‌شوند. توصیه می‌شود گلدان از نوع سفالی انتخاب شود زیرا تابش اشعه آفتاب موجب گرم شدن بیش از اندازه گلدانهای پلاستیکی و در نتیجه بستر کاشت می‌شود و ممکن است که ریشه های این گیاه از بین بروند. زمانی که میوه ها در فصل پاییز می‌رسند تابش نور شدید آفتاب می‌تواند موجب ظهور لکه های سوخته بر روی پوست میوه ها شود.

دما:دمای مناسب رشد این گیاه 24-16 درجه سانتیگراد است. اگر گلدان انار زینتی را در محیط بیرون از خانه نگهداری می‌کنید  با فرارسیدن فصل پاییز و قبل از آنکه دما به زیر 10 درجه سانتیگراد نزول کند گلدان را به محیط داخلی خانه منتقل کنید.

خاک: خاک باید زهکش خوبی داشته باشد در غیر اینصورت احتمال شیوع بیماری پوسیدگی ریشه افزایش می‌یابد. به همین دلیل استفاده از شن در ترکیب بستر کاشت توصیه می‌شود. از خاک باغچه و خاک برگ نیز می‌توان در تهیه ترکیب بستر کاشت استفاده کرد. به عنوان مثال می‌توان دو قسمت خاک معمول+ یک قسمت خاکبرگ +یک قسمت شن را برای کاشت این گیاه استفاده کرد. برخی از پرورش دهندگان نیز معتقدند که وجود پیت موس به رشد این گیاه کمک می‌کند بنابراین مخلوطی همانند یک قسمت پیت موس+یک قسمت خاک لوم+ دو قسمت شن را برای کاشت آن بکار می‌برند. برای کوددهی می‌توان از بهار تا پاییز هر دو هفته یکبار از کودهای محلول مخصوص گیاهان آپارتمانی البته با نصف غلظت معمول استفاده کرد. برخی از پرورش دهندگان توصیه می‌کنند که از کودهایی حاوی مقادیر کمتر نیتروژن همانند 10-10-5 و یا 20-20-5 استفاده شود و اظهار می‌کنند از انجایی که گل و میوه این گیاه مورد نظر است کودهایی با میزان فسفر و پتاسیم بالاتر موجب افزایش گلدهی و تشکیل میوه در این گیاه خواهد شد. با سرد شدن هوا و فرارسیدن زمستان کوددهی را متوقف کنید.  گلدان انار زینتی را می‌توان هر دو سال یکبار و در فصل بهار عوض کرد.

آفات و بیماری: آفاتی که درخت انار را مورد حمله قرار می‌دهد برای انار زینتی هم مشکلاتی را ایجاد می‌کند.این آفات عبارتند از:

شته: یکی از مشکل سازترین آفات انار می باشد.در فصل بهار به ساقه های جوان گیه حمله می‌کند و در صورتی که تعداد آنان فراوان باشد می‌تواند موجب کندی رشد گیاه شود. با فرارسیدن تابستان، عسلک تولید شده توسط شته ها موجب بروز نقاط پوسیده و تیره رنگ بر روی میوه های گیاه می‌شود.

شته ها علاوه بر گل و میوه، برگهای گیاه را نیز مورد حمله قرار می‌دهد که در صورت شدت حمله برگها بخصوص برگهی جوان بدشکل و چسبنده می‌شوند و ممکن است ریزش کنند.

شپشک آردآلود: این آفات معمولا در ناحیه تماس میوه ها با یکدیگر و یا در درون گل و یا انتهای میوه(قسمتی که پرچمهای گل مشاهده می شود) و یا در زاویه تماس دمبرگ با ساقه فعالیت می‌کنند. این حشره عسلک تولید می‌کند و ناحیه ای که با این ماده در تماس است ممکن است بپوسد و از بین برود.

حشره سپردار :این حشرات همانند نقاط برجسته تیره رنگی که بخصوص بر روی پوست میوه متمرکز شده اند قابل تشخیص هستند . آنها را می‌توان با دست از روی میوه جدا کرد اما مهمترین آسیبی که این حشره وارد می‌آورد باقی ماندن لکه‌ای سبز رنگ بر روی میوه است زمانی که حشره را از روی پوست میوه برداریم.

مگس سفید: این آفت بر روی برگها و میوه عسلک تولید می‌کند و به دلیل تغذیه از شیره گیاه البته در صورتی که در تعداد زیاد گیاه را مورد حمله قرار دهند موجب زردی برگسار ، ریزش آنان و کند شدن رشد گیاه می‌شود.

کنه: کنه ها از شیره گیاه تغذیه می‌کنند و بارزترین آسیبی که به گیاه وارد می‌آورد ظاهر ناخوشایند و ترک خورده پوست میوه های انار است.

بیماریهایی که مشکلاتی را برای این گیاه ایجاد می‌کند عبارت است از:

لکه میوه سرکوسپورا: بر روی میوه لکه های کوچک سیاه رنگی تشکیل می‌شود که با گذر زمان و عدم درمان لکه ها بزرگتر می‌شوند.

پوسیدگی میوه: لکه سیاهی حلقوی شکل بر روی میوه و دمبرگ شکل می‌گیرد. بیماری از انتهای کاسه گل شروع شده و به تدریج تمامی میوه سایه رنگ می‌شود. میوه می‌پوسد و بوی ناخوشایندی از ان به مشام می‌رسد.

لکه برگی و یا بلایت برگی: در این بیماریها لکه هایی کوچک نامنظم و آبدار بر روی برگها ایجاد می‌شود و در نهایت موجب ریزش برگها خواهد شد.

بلایت باکتریایی میوه: لکه های سیاه رنگ بر روی میوه تشکیل می‌شود که در صورت مساعد بودن شرایط بزرگ و برآمده می‌شوند و نواحی زخمی قهوه ای رنگی بر روی میوه ایجاد می‌کند که می‌تواند موجب ترک خوردن میوه شود.

لکه میوه آلترناریا: لکه های کوچک قهوه ای- قرمز بر روی میوه ظاهر می‌شوند. لکه ها به تدریج به هم می پیوندند و نواحی بزرگتری را بر روی میوه ایجاد می‌کنند.

عدم تولید میوه: برخی مواقع حتی گاهی که تمامی نیازهای محیطی این گیاه به خوبی برآورده می‌شود و گیاه گل هم تولید میکند اما میوه کمی شکل می‌گیرد.  این مسئله بخصوص زمانی که گیاه در محیط داخلی منزل نگهداری می‌شود بیشتر پیش می‌اید. این مسئله نوعی بیماری نیست و مشکل در مسئله گرده افشانی گلها است. در فضای باز معمولا حشرات این کار را انجام می‌دهند اما می‌توان به آنان کمک کرد تا گرده افشانی بهتر صورت گیرد تا میوه های بیشتری شکل گیرند. تنها کافی است وسیله ای همانند گوش پاک کن را بردارید و آنرا به گرده های زرد رنگ گلها آغشته کنید . همانطور که از گلی به  گل دیگر می‌روید گوش پاک کن را علاوه بر پرچمهای گلها که حاوی گرده های زرد رنگ هستند به سر مادگی گلها نیز بزنید تا گرده ها به روی آنان منتقل شوند. این کار در واقع نوعی گرده افشانی مصنوعی است.

تکثیر: از بذر میتوان برای تکثیر این گیاه استفاده کرد. بعد از رسیدن میوه (که با قهوه‌ای شدن و تا حدودی خشک شدن پوست میوه قابل تشخیص است) می‌توان میوه‌ها را شکافت و دانه‌ها را برای کاشتن مورد استفاده قرار داد.  قبل از کاشت دانه‌ها بهتر است که قسمت آبدار و گوشتی آن را که اصطلاحا آریل Ariel نامیده می‌شود تمیز کرد. وجود این قسمت می‌تواند جوانه زنی بذر را به تاخیر بیاندازد. اگر که دانه‌ها را برای مدتی نگهداری کرده‌اید و آریل خشک شده است برای چند ساعت دانه‌ها را در داخل آب بیاندازید تا این پوشش نرم و قابل برداشتن شود.کاشت بذرها در بهار توصیه شده است. تغییر دمای بستر از  20 درجه سانتیگراد در طی شب به 30 درجه سانتیگراد در طی روز کمک می‌کند تا جوانه زنی خوبی اتفاق بیفتد. اما اگر چنین تغییرات دمایی امکان پذیر نباشد می توان دمای محیط را حدود 23-21 درجه سانتیگراد تنظیم کرد . تابش نور آفتاب نیز به جوانه زنی بذرها کمک می‌کند به شرط آنکه خاک محل کاشت خشک نشود و آبیاری را به خوبی انجام داد. البته برخی از پرورش‌دهندگان اظهار می‌کنند که جوانه زنی بذرهای انار آسان‌تر از آن است که لازم باشد از پاگرما استفاده شود. همچنین عمق کاشت بذرها سطحی است زیرا وجود نور به جوانه زنی آنها کمک می‌کند.جوانه زنی بذرها معمولا در حدود 3 هفته به طول می‌کشد. زمانی که گیاهان جوان 6-4 عدد برگ داشتند می توان از مکان اولیه به مکان دوم (گلدانهایی مستقل و جداگانه ) منتقل کرد.  قلمه‌ راه دیگر تکثیر این گیاه است. قلمه چوب سخت به طول 25-20 سانتیمتر در اواخر زمستان و یا اوایل بهار یعنی زمانی که گیاه برگ و میوه ندارد تهیه می‌شود. چوب سخت چوبی است که حداقل یک سال عمر دارد و جوانه‌هایی روی آن نیز دیده می‌شوند. قلمه چوب نرم به طول 5-4 سانتیمتر در طی تابستان و از چوبهای جوان تر و مربوط به رشد سال جاری تهیه و برای تکثیر این گیاه استفاده می‌شوند. بیرون ماندن یک یا دو جوانه از بستر کاشت قلمه کافی است و برای کاشت قلمه ها می‌توان از بستر شنی که همواره مرطوب نگهداشته می‌شود استفاده کرد. انار زینتی را از طریق روش خواباندن شاخسار نیز می‌توان تکثیر کرد. شاخه های این گیاه انعطاف پذیر هستند می‌توان آنان را در طی بهار و تابستان خم کرد و قسمتی از طول شاخه را در زیر خاک قرار داد و ثابت کرد. این قسمت از شاخه در اثر تماس با خاک ریشه می‌دهد که می‌توان انرا از گیاه جدا کرد و به عنوان گیاهی مستقل کاشت.

هرس: برای اینکه این گیاه شکلی خاص داشته باشد به عنوان مثال یک تنه اصلی داشته باشد و یا در تمامی جهات ظاهری قرینه داشته باشد و شاخسار از پراکندگی خوبی برخوردار باشند و ... باید زمانی که گیاه جوان است و هنوز به گل ننشسته است عمل هرس ساختمانی را برای آن انجام داد. می‌توان جهار یا پنج شاخه انتخاب کرد که به شکل قرینه در اطراف گیاه پراکنده هستند و به سمت بیرون از مرکز بوته قرار گرفته اند. برای آنکه ظاهر کلاسیک از این گیاه را خلق کنیم لازم است که 30-15 سانتیمتر از شاخه ها را باقی بگذاریم و مابقی شاخه را قطع کنیم. انار زینتی را در طی سالهای اول تا سوم رشد باید با روش کوتاه کردن شاخه ها تحریک کرد تا شاخه های جانبی بیشتری تولید کنند زیرا میوه ها در این شاخه ها تشکیل می‌شوند. همچنین با جلوگیری از رشد بیش از اندازه شاخسار موجب افزایش رشد رویشی گیاه خواهیم شد. یکی از عادات رشدی گیاه انار تولید پاجوش در پای گیاه و از سطح خاک است که می‌بایست زمان انجام عمل هرس این پاجوشها را نیز قطع کرد در غیراینصورت بعد از مدتی مرکز گیاه بسیار شلوغ خواهد شد. بعد از بزرگ شدن گیاه و انجام هرس ساختمانی هر ساله نیز باید به شکل منظم در فصل بهار عمل هرس این گیاه را انجام داد.اگر این عمل انجام نشود شاخسار انار زینتی حالتی مجنون‌وار پیدا خواهند کرد و میوه ها و گلها بیشتر در انتهای شاخسار تشکیل خواهند شد و در سراسر گیاه شکل نخواهندگرفت. همچنین هرس موجب تحریک تولید گل و میوه بیشتر می‌شود. در طی عمل هرس شاخه‌های پیر و یا شاخه‌هایی که بلند شده اند و به کناری رشد کرده اند حذف می‌شوند. هنگام قطع شاخه‌های مورد نظر فقط کافی است که یک یا دو جفت برگ روی شاخه باقی گداشت شود و بقیه شاخه قطع شود.