معرفی گیاه - استرپتوکارپوس Cape primerose

استرپتوکارپوس Streptocarpus به خانواده Gesneriaceae و راسته Lamiales تعلق دارد و بومی نواحی جنوبی قاره آفریقا است.  این گیاه ساقه ندارد و بلندی آن بین 15 الی 30 سانتیمتر است. طول برگهای گیاه نیز 18-15 سانتیمتر است. بجز نمونه‌های اصلاح‌نژاد شده و دورگه که در آنان تعداد گلبرگها افزایش یافته است، گلهای نمونه‌های معمولی 5 عدد گلبرگ دارند که از به هم پیوستن قسمت پایین گلبرگها لوله‌ای شکل می‌گیرد و گل به شکل یک شیپور درمی‌آید. اندازه گل نیز در انواع مختلف این گیاه بین 2.5 سانتیمتر الی 7.5 سانتیمتر متغیر است. گلهای استرپتوکارپوس تا حدودی به گلهای پامچال شباهت دارد و از آنجایی که بومی شبه جزیره کیپ cape در جنوب غربی آفریقا است در زبان انگلیسی نام cape primerose (پامچال کیپ) برای آن انتخاب شده است. گاهی نیز به علت شباهت ظاهری به گل بنفشه آفریقایی، استرپتوکارپوس را بنفشه آفریقایی دروغین False african violet می‌خوانند. فصل گدهی استرپتوکارپوس از بهار تا پاییز است و گلهای شیپوری شکل آن در رنگهای مختلفی همانند آبی، بنفش، صورتی، قرمز و سفید و  در دسته‌های چند تایی  شکوفا می شوند.

 البته در برخی از انواع این گیاه شاخه گل بلند است به نحوی که می‌توان به عنوان گل شاخ بریده از آن استفاده کرد. در زمستان گلدهی متوقف می شود و شاید گیاه برخی از برگهای خود را از دست بدهد که امری طبیعی است. مورد جالب توجهی که در مورد ریزش طبیعی برخی از انواع گیاه استرپتوکارپوس وجود دارد این است که  تمامی پهنک برگهای انواع خاصی از این گیاه با آمدن فصل زمستان زرد و پژمرده نمی‌شود بلکه ابتدا قسمتی از پهنک تغییر رنگ می‌دهد و رنگ مابقی آن تا مدتی تغییری نمی‌کند. ناگفته نماند که امروزه ارقام مختلفی از این گیاه با روش دو رگه گیری بدست آمده ‌اند که برخی از آنها حتی در زمستان نیز گلدهی دارند. همچنین میوه گیاه که محتوی دانه‌های آن است از نظر ظاهری خمیدگی و پیچیدگی دارد به همین دلیل نام این گیاه در زبان لاتین استرپتو(به معنی پیچش) + کارپوس( به معنی میوه) می‌باشد.

نمونه‌هایی که امروزه به عنوان گیاه گلدانی در منازل نگهداری می‌شوند گیاهانی دورگه با رنگهایی مختلف و متنوع هستند که ممکن است از نظر نیازهای محیطی کمی با یکدیگر متفاوت باشند اما جزئیاتی که در ادامه مشاهده می‌کنید نیازهای کلی این گیاه را به خوبی برآورده می‌سازد. همچنین اگرچه این گیاه چندساله است و برای سالها می‌توان آنان را در گلدان نگهداری کرد اما معمولا بعد از 4-3 سال به دلیل از دست دادن برگهای پایین ظاهری نامناسب می‌یابد که در چنین شرایطی بهتر است تا گیاه را بوسیله بذر یا قلمه برگ(به قسمت تکثیر مراجعه کنید) تکثیر کرد و گیاهی جدید پرورش داد.

رنگهای مختلف گلهای استرپتوکارپوس

آبیاری:استرپتوکارپوس خاکی که بیش از اندازه مرطوب باشد را دوست ندارد.چنین شرایطی و آبیاری زیاد این گیاه موجب پوسیدگی ریشه ، قسمت پایین گیاه (نزدیک سطح خاک) و برگ می‌شوند. بنابراین گیاه را زمانی آب دهید که خاک گلدان تا حدودی خشک شده باشد. حتی برخی پرورش دهندگان ترجیح می‌دهند زمانی که آثار پژمردگی در برگها نمایان شد گیاه را آب دهند و گیاه با آبیاری سریعا حالت پژمردگی خود را از دست می‌دهد. البته این به معنی خشکی دادن گیاه به مدت طولانی نیست. خشکی هوا در روزهای گرم نیز می‌تواند منجر به پژمردگی و افتادگی ساقه‌های گل و برگها شود که در چنین موردی می‌توان از عمل غبارپاشی برای افزایش رطوبت برگسار استفاده کرد. در زمستان آبیاری گیاه باید کمتر شود و هفته‌ای یک مرتبه آبیاری در فصل زمستان  و در طی دوران استراحت گیه کافی است.

نور: این گیاه برای گلدهی به مکانی با نور متوسط تا مکانی پر نور و روشن نیاز دارد. در فصول بهار و پاییز در صبح و یا عصر می‌توانند تا حدودی نور مستقیم آفتاب را تحمل کنند اما در روزهای گرم بخصوص ظهر تابستان مانع از تابش نور مستقیم آفتاب بر روی گیاه شوید. نور شدید آفتاب موجب قهوه‌ای شدن برگها و کم رنگ شدن گلها می‌شود. نور اندک محیط موجب کاهش تعداد گل این گیاه می‌شود اما مانع آن نمی‌شود. اگر از نور مصنوعی فلئورسنت برای تحریک گلدهی این گیاه استفاده شود روزانه 15 ساعت نور نیاز است تا گیاه گل دهد.

دما: دمای مناسب برای رشد و گلدهی این گیاه 25-18 درجه سانتیگراد است . هوای گرم موجب قهوه‌ای شدن حاشیه و نوک برگها و ریزش گلها می‌شود. در طی زمستان و برای طی کردن دوران استراحت زمستانه دمای 15 درجه سانتیگراد نیز خوب است اما تا 10 درجه سانتیگراد را می‌توانند تحمل کنند و ممکن است برگها ابتدا سیاه شوند و سپس با ادامه یافتن این شرایط بریزند.

خاک: مخلوطی از چهار قسمت پیت و یک قسمت شن درشت برای استرپتوکارپوس مناسب است. خاک باید زهکش خوبی داشته باشد و تا حدودی نیز رطوبت را اما نه به میزان زیاد حفظ کند. خاکی که بیش از اندازه مرطوب است و یا دمای بالایی دارد برای رشد این گیاه مناسب نیست. از فصل بهار تا پاییز می‌توان از سموم محلول مخصوص گیاهان گلدانی هر 3 هفته یکبار استفاده کرد. این گیاه تراکم ریشه را دوست دارد بنابراین تنها زمانی که ریشه‌ها از منافذ انتهای گلدان بیرون زده اند گلدان آن را در فصل بهار عوض کنید.

تکثیر: با استفاده از بذر و یا قلمه برگ می‌توان استرپتوکارپوس را تکثیر کرد. بذرها بر روی سطح بستر محیط جوانه‌زنی قرار می‌گیرند اما چون برای جوانه‌زنی به نور نیاز دارند بهتر است تا روی آنان را با لایه‌ای نازک از مواد بستر کاشت پوشاند. دمای 20-18 درجه سانتگراد برای جوانه زنی مناسب است. محیط را می‌بایست مرطوب و به دور از نور مستقیم آفتاب نگهداشت. برای تکثیر با کمک قلمه برگ که معمولا در فصل تابستان انجام می‌گیرد باید برگی را که نزدیک به مرکز گیاه است و حداقل 10 سانتیمتر طول دارد انتخاب کرد. از یک برگ می‌توان چندین قلمه تهیه کرد. برگ را می‌توان از قسمت رگبرگ میانی به دو قسمت تقسیم کرد و یا با برشهای عرضی چندین قلمه بدست آورد. حداقل 3-2 سانتیمتر از قلمه برگ باید در بستر ریشه‌زایی که از شن و یا مخلوط مساوی از پیت موس و پرلایت تشکیل شده است قرار داد. بستر ریشه‌زایی را باید همواره مرطوب نگهداشت. وجود رطوبت در هوا نیز به شکل‌گیری گیاهان جدید کمک می‌کند. بنابراین می‌توان با کشیدن یک پلاسیتک شفاف که دارای چند سوراخ کوچک است بر روی بستر کاشت رطوبت را در اطراف قلمه‌ها حفظ کرد. حدود یک ماه پلاستیک را به شکل مداوم بر روی بستر کاشت نگهداشت و بعد از سپری شدن این مدت به تدریج و هر روز برای مدت زمانی پلاستیک را به کناری زد تا گیاهان جوان به شرایط بیرونی عادت کنند  همچنین گیاهان بالغ را نیز می‌توان در فصل بهار و زمان تعویض گلدان با روش تقسیم بوته به دو یا چند قسمت تقسیم و قطعات را به شکل گیاهی مستقل در گلدان جداگانه کاشت.

آفات و بیماری: آفت یا بیماری خاصی این گیاه را تهدید نمی‌کند اما گاهی شته و شپشک آردآلود ممکن است مشکلاتی را ایجاد کنند. وجود هر دوی این حشرات که از شیره گیاه می‌مکنند موجب ضعیف شدن و رنگ پریدگی برگسار بخصوص برگهای جوان و کاهش گلدهی گیاه می‌شود و برگها به دلیل تولید ماده چسبناک عسلک از سوی این آفات چسبنده خواهند شد. محیط مرطوب و سرد نیز می تواند بیماری پوسیدگی بوترتیس را شایع کند که در نتیجه برگها و گلها خواهند پوسید . گرم و خشک کردن محیط رشد گیاه و همچنین استفاده از سموم قارچکش از جمله راه‌های مبارزه با این بیماری است.

هرس: برگهای موجود در پایین گیاه با گذشت زمان ممکن است زرد شوند که طبیعی است و باید آنها را از گیاه را جدا کرد تا گیاه از قسمت بالا برگهای جدید بدهد. گلهای خشکیده را نیز از گیاه جدا کنید.