معرفی گیاه- درخت ازگیل Common medlar

درخت ازگیل Maspilus germanica به خانواده Rosaceae تعلق دارد . ازگیل درختی کوچک و خزانپذیر است که می تواند حداکثر 8 متر ارتفاع بیابد و البته معمولا کوتاه قامت تر و در حدود 6-3 متر باقی می ماند. تنه ای کوتاه دارد و شاخساری نسبتا کوتاه که در طول خود گاهی پیچ و خم می خوردند و به شکل مستقیم رشد نمی کنند. برگها 15-8 سانتیمتر طول و 5-3 سانتیمتر عرض دارد. سطح زیرین برگها کرکدار است و در فصل پاییز و قبل از خزان قرمز – قهوه ای رنگ می شوند. گلهای ازگیل سفید رنگ هستند، حدود 6 سانتیمتر قطر دارند و در اواخر بهار شکوفا می شوند و میوه ها در حدود اواسط/ اواخر پاییز می‌رسند. برای خرید نهال ازگیل کلیک کنید.

این درختان را به دلیل میوه هایش می کارند. البته میوه های ازگیل بسیار سفت است و تا زمانیکه که به خوبی نرسیده است نمی توان آنان را مصرف کرد. میوه ها 3-2 سانیتمتر قطر دارند و گوشت میوه ابتدا سفید رنگ است اما زمانی که می‌رسد پوست آنان چروکیده و گوشت میوه قهوه ای رنگ و همچنین نرم می شود و طعم آن از اسیدی به شیرین تغییر می کند. حتی برای شیرین تر شدن میوه ها، بعد از چیدن آنها را در مکانی گرم که تهویه خوبی نیز دارد پخش می کنند که برسد و قهوه ای رنگ شود. به دلیل طعم شیرین و گس آن و همچنین این مسئله که این گیاه اکثرا در گیلان  ومازندران پرورش می یابد در کشور ما گاهی با نام خرمای گیلان نیز شناخته می شود. توجه کنید که دانه های این گیاه خوراکی نیستند و به دلیل دارا بودن اسید هیدروسانیک سمی نیز هستند. همچنین میوه های این گیاه در شمال و استان گیلان با نام کونوس و یا کنوس معروف است و در استان مازندران کنس و کندس معروف است. در انگلیسی نیز این گیاه با نام medlar و یا common medlar شناخته می‌شود. درخت ازگیل رشدی آهسته دارد و  عمر این درخت 50-30 سال است و درختی با عمر نسبتا کوتاه محسوب می شود.

توجه : درخت ازگیل با درخت ازگیل ژاپنی Eriobotrya japonica با نام انگلیسی Loquat متفاوت است و امیدوارم ازگیل ژاپنی را در پست دیگری معرفی کنم.

نیازهای محیطی

آبیاری: درخت ازگیل سیستم ریشه ای عمیقی دارد با این وجود مناسب مناطق  نیمه خشک نیست و در مناطقی که از بارندگی مناسب سالانه برخوردار است می بایست کاشته شود حتی اگر آب مورد نیاز ان را در مناطق نیمه خشک تامین کنیم باز هم خشکی و عدم رطوبت هوا به همراه گرمای این مناطق مانع از رشد و نموی این گیاه خواهد شد. این گیاه به طور کل به آبیاری میانه و متوسط نیاز دارد و گیاهان جوان را در سال اول و همچنین دوم پس از کاشت می بایست هر هفته آبیاری کرد تا سیستم ریشه ای آنها قوی تر شود . گیاهان مسن را می توان با فاصله هر 3-2 هفته آبیاری کرد. البته آبیاری این گیاهان بستگی به میزان بارش باران دارد و در مناطقی که از بارندگی خوبی برخوردار هستند گاهی نیاز به آبیاری گیاهان بالغ نیست .

نور: مکانهایی با حداقل حدود 6-5 ساعت نور مستقیم برای این گیاه مناسب است. نور شدید آفتاب بخصوص اگر به همراه دمای بالا باشد اصلا مناسب این گیاه نیست و برگهای آنرا خواهد سوزاند. بنابراین اگر در مکانی زندگی می کنیم که تابستانی ملایم تر و معتدل تر دارد می توان گیاه را در مکانی کاشت که از نور مستقیم آفتاب برخوردار باشد اما هر مقدار که به گرما و شدت نور تابستان منطقه کاشت افزوده شود میبایست درخت را در مکانی کاشت که بخصوص از ظهر به بعد از سایه برخوردار باشد. با این وجود همانطور که در قسمت آبیاری اشاره کردم، گرمای بالای تابستان و نور مستقیم آفتاب در این فصل به همراه خشکی هوا مانع از رویش و میوه دهی مناسب این گیاه خواهد بود.

دما: درخت ازگیل در فصل رکود و خواب و در طی زمستان می تواند سرما را تا حدود 28- درجه تحمل کند البته به شرط اینکه در محل کاشت آن بادهای سرد و شدید زمستانی وجود نداشته باشد. در صورت سرمای شدید و وزش باد شاخسار درخت خشک خواهند شد و آسیب خواهد دید.

خاک: ازگیل نسبت به خاک سختگیر نیست اما در خاکهایی با زهکش مناسب و خوب که محتوی خاکبرگ نیز هستند به خوبی رشد می کند . خاکهای آهکی و یا خاکهایی سنگین که زهکش خوبی ندارند از دلایل عدم رشد این گیاهان هستند. بین هر دو درخت می بایست حدود 5-4 متر فاصله در نظر گرفت. در اواسط بهار می توان از کودهایی همانند 20-20-20 به میزان 70 گرم در هر متر مربع و یا حدود 220 گرم کود با فرمول 5-5-5 در هر متر مربع استفاده کرد. بعد از کوددهی نیز اضافه کردن لایه ای به ضخامت 5 سانتیمتر از خاک برگ و یا کود دامی پوسیده بر روی سطح خاک ، نیازتغذیه ای گیاه را در طی سال فراهم می کند و نیازی به دادن کود در مابقی سال نیست .

تکثیر: دانه های ازگیل را می توان کاشت تا گیاهی جید بدست آورد البته احتمال اینکه گیاه بدست آمده از کاشت بذر در آینده میوه هایی نه چندان خوب و خوراکی تولید کند وجود دارد به همین دلیل از روش پیوند زنی برای تکثیر این گیاه معمولا استفاده می شود. به هر حال برای استفاده از بذرها می بایست صبر کرد تا میوه بر روی درخت به خوبی برسد و حدود اوخر پاییز آنرا از روی درخت جدا کرد. باید بذرها را از داخل گوشت بیرون آورد و با قرار دادن آنان در ظرفی آب باقیمانده گوشت میوه را به خوبی نرم و از روی سطح دانه ها پاک کرد. بذر ازگیل پوسته سفت  و محکمی دارد که می تواند مانع از جوانه زنی آن شود. بهتر است که برای آماده ساختن بذرها آنها را بلافاصله بعد از بیرون آرودن از میوه در میان موادی که کمی رطوبت نگه می‌دارند همانند پیت خزه ، کوکوپیت و موادی مشابه،  به مدت 3-2 ماه در دمای 5-1 درجه نگهداشت و سپس نسبت به کاشت آنان اقدام کرد.  قلمه چوب سخت روش دیگری برای تکثیر این گیاه است و البته توجه داشته باشید اصولا میزان موفقیت در ریشه زایی قلمه های این گیاه پایین است و استفاده از هورمونهای ریشه زایی بر روی انتهای قلمه ها قبل از کاشت و قرار دادن آنان در بستر ریشه زایی ، احتمال دستیابی به موفقیت را افزایش می‌دهد. قلمه‌ها را می توان در اواخر پاییز از گیاه تهیه کرد . طول قلمه را می توان حدود 20 سانتیمتر در نظر گرفت و از شاخه هایی که به اندازه یک مداد معمولی ضخامت دارند تهیه کرد. قلمه در مخلوط همانند خاک برگ+شن کاشت می شود و تا نیمه ارتفاعی که دارد در درون خاک قرار میگیرد. ظرف محتوی قلمه در مکانی پر نور و روشن اما به دور از تابش مستقیم اشعه آفتاب با دمای حدود 24-21 درجه سانتیگراد قرار میگیرد . سطح خاک را نباید اجازه دهیم تا خشک شود و حدود 6-4 هفته طول می کشد تا ریشه ها شکل بگیرند . از طرفی اگر درختان ازگیل با صفات خوب میوه دهی و کیفیت بالای میوه وجود دارند می توان از آنان پیوندک تهیه کرد و بر روی پایه های تهیه شده از درختان ازگیل که با روش کاشت دانه بدست آمده اند ( و احتمالا میوه خوبی تولید نمی کنند) و همچنین پایه هایی از درختان گلابی و به  پیوند زد. ازگیل روی گلابی و به سازگاری دارد و قابل پیوند است . پیوند معمولا بر روی پایه و در سال اول و یا دوم رشد و نمو پایه و در فاصله 5-4 سانتیمتری از سطح خاک انجام می شود.

هرس: درخت ازگیل نیاز به هرس ندارد و حتی شاید هرس این درخت و اصرار به قطع شاخسار به ضرر آن تمام شود بنابراین هرس آن محدود به حذف شاخساری می شود که شکسته و آسیب دیده هستند و یا نهایتا شاخساری مسن آن که رو به مرکز گیاه رشد کرده اند و بسیار مزاحم رشد سایر شاخه ها هستند. در اینصورت لازم است که عمل هرس را در زمان خواب و رکود گیاه یعنی در اواخر فصل زمستان انجام داد.

آفت و بیماری: درخت ازگیل به طور کل مشکلات و بیماری های خاص و یا زیادی ندارند. در بین آفات گاهی شته ها و لارو برخی دیگر از حشرات مشکلاتی را ایجاد می کنند و از بین بیماری ها آتشک بیشتری مزاحمت را بوجود می آرود همچنین گاهی بیماری های زنگ و سفیدک پودری بخصوص زمانی که هوا مرطوب و مکان کاشت از نور مناسبی برخوردار نیست و سایه است مشکلاتی را ایجاد می کنند.