درخت بابُل Acacia nilotica (مترادف با Acacia arabica و Mimosa nilotica) به خانواده Fabaceae و جنس Acacia(اقاقیا) تعلق دارد .

معرفی گیاه - درخت بابل Prickly acacia

درخت بابُل Acacia nilotica (مترادف با Acacia arabica و Mimosa nilotica) به خانواده Fabaceae و جنس  Acacia(اقاقیا) تعلق دارد و بومی آفریقا ، خاورمیانه و شبه قاره هند است. درختی با قامت متوسط است که بین 7 الی 13 متر رشد می کند و قطر تنه آن می تواند به 20 الی 30 سانتمیتر برسد.  درخت بابل تاجی انبوه دارد و  پوست ساقه ها و شاخه ها تیره رنگ و حتی در بخصوص درختان مسن و بالغ مواقع سیاه رنگ است و اگر شاخسار را زخمی کنیم  صمغی تقریبا قرمز رنگ از آن خارج می شود.

بر روی شاخسار درختان جوان تیغهایی باریک ، بلند به رنگ خاکستری کم رنگ وجود دارد که معمولا 7.5-5 سانتیمتر طول دارند. درختان بالغ و مسن این تیغها را یا ندارند و یا به تعداد بسیار کمتری نسبت به درختان جوان حاوی این تیغها هستند. این گیاه گلهایی زرد-طلایی رنگ به قطر 1.5-1.2 سانتیمتر  و عطری شیرین دارد که در اوج گلدهی جلب توجه می کنند. غلافهای میوه 15-10 سانتیمتر طول دارند و هنگامی که دانه ها میرسند غلافها خاکستری رنگ می شوند. در ایران و استان هرمزگان این درخت را با نام کرت و در استان سیستان و بلوچستان آنرا با نام چش می شناسند. از نامهای انگلیسی این درخت می توان به Babul/Kikar, Egyptian thorn, Sant tree, Alsant, Prickly acacia, thorn mimosa, Scented thorn اشاره کرد. این درخت در حدود 60 سال می تواند عمر کند و به زندگی خود ادامه دهد.

توجه : از برخی گونه های دیگر جنس آکاسیا صمغ (رزین) استخراج می شود و به شکل تجاری از آن استفاده می شود زیرا کیفیت و مقدار خوب و قابل توجهی دارد که از جمله این گونه‌ها می توان به Acacia seyal و Acacia senegal اشاره کرد. اما صمغی که از درخت بابل بدست می آید اولا مقدار آن کم است و دوما کیفیت چندان بالایی ندارد و بیشتر توسط مردم محلی مصرف می‌شود. همچنین ریشه و گلهای این گیاه مصارف دارویی دارند و از پوسته و بذرهای آن برای استخراج تانین نیز استفاده می شود.

آبیاری: نیاز رطوبتی این گیاه بسیار متغیر است به نحوی که از مناطقی با ریزش باران به میزان 1500میلیمتر تا مناطقی با ریزش باران به میزان 350 میلیمتر به خوبی زندگی می کنند بخصوص درختان بالغ به آب زیادی نیاز ندارند و به خشکی خاک مقاومت خوبی نشان می دهند. حتی گزارش شده است که در کشور سودان تکثیر این گیاه توسط بذرهایش هر 15 سال یکبار و به دلیل طغیان رودخانه همجوار این درختان  اتفاق می افتد و در طی مدت طغیان رودخانه به ریشه های گیاه نیز آسیب وارد نمی شود. به هر حال برنامه های آبیاری منظم این گیاه و جلوگیری از خشکی کشیدن آن از جمله عواملی است که به رشد بیشتر این گیاه ، متراکم تر شدن تاج آن و بلندتر شدن آن کمک می کند.

دما: این گیاه بهترین رشد خود را در در مکانهایی دارد که سردترین دمای ماهانه بالای 16 درجه سانتیگراد است. اما به طور کل طیف دمایی 4 درجه سانتیگراد الی 47 درجه سانتیگراد برای این گیاه  مشکلی را ایجاد نمی کند.

نور: این گیاه اصولا به نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. گیاهان جوان حاصل از رویش بذر نیز برای رشد و قوی شدن باید در مکانهایی با نور مستقیم آفتاب نگهداری شوند.

خاک: در انواع مختلف خاک رشد می کند و بافت خاک مورد نیاز این گیاه بستگی به میزان رطوبت و بارندگی منطقه زندگی این گیاه دارد. در مناطق خشک  این درخت به خاکی که میزان رس آن زیاد است نیاز دارد و در این خاکها به خوبی رشد می کند زیرا رس می تواند رطوبت را برای مدت طولانی تری در خود حفظ کند. اما در مناطقی که میزان ریزش باران بیشتر است خاکهای شنی لوم را به دلیل زهکش بهتر و عدم ماندگاری آب در اطراف ریشه هایش بیشتر دوست دارد. البته درخت بابل به راحتی در حاشیه رودخانه هایی که طغیانهای فصلی دارند زندگی می کند و وجود آب در چنین زمانهایی از سال آن را از بین نمی برد.

تکثیر: یکی از شیوه های تکثیر این گیاه کاشت بذرهای آن است. بذرهای این درخت ریز هستند به نحوی که در هر کیلوگرم بذر این درخت ، در حدود 1600-5000 بذر وجود دارد و یک درخت بالغ می تواند در حدود 175000 بذر تولید کند. پراکنش و جوانه زنی بذرهای فراوان این گیاه موجب شده است که در کشورهایی مانند استرالیا که آب و هوایی مناسب برای رشد درخت بابل دارند، این درخت به شکل مزاحم رشد کند به نحوی که مبارزه با آن در برخی از نواحی عملی اجتناب ناپذیر و مشکل است. بذرهای این گیاه را اگر در مکانی خشک و خنک (دمای 10 درجه) نگهداری کنیم تا حدود چند سال می‌توانند قوه نامیه (توانایی جوانه زنی ) خود را به خوبی حفظ کنند. پوشش بذرها عاملی مزاحم جهت جوانه زنی بذر این گیاه است. برای جوانه زنی بهتر بذرها می توان آنها را در ظرفی محتوی آب تقریبا جوش قرار داد و در طی شب در آب خیساند. (البته توجه کنید که آب به تدریج سرد می شود و نیازی به اینکه در تمام شب آب حالت جوش داشته باشد نیست) . بذرهایی که متورم می شوند توانایی جوانه زنی را دارند. روش دیگر کاهش ضخامت پوشش بذرها با استفاده از سمباده‌های کاغذی ظریف است البته در این روش نباید زیاده روی کرد تا به اجزا درون بذر آسیب وارد شود .برخی از پرورش دهندگان نیز این دو روش را به شکل تلفیقی استفاده می کنند یعنی ابتدا پوسته بذر را با کمک سمباده نازک می کنند و سپس بذرها را در آب (البته در این شرایط دیگر نباید از آب خیلی داغ و جوش استفاده کرد) برای مدت حدود 12 ساعت قرار میدهند تا بذرها آب جذب کرده و روند جوانه زنی در آنان آغاز شود.

 برای نتیجه گیری بهتر از جوانه زنی بذرها و انتقال گیاهچه های این درخت بهتر است هر بذر را در کیسه های پلاستیکی جداگانه کاشت کرد و برای بست کاشت نیز می توان از مخلوط 3 قسمت شن + یک قسمت خاک برگ استفاده کرد و بذرها را در عمقی که حدودا برابر با اندازه خود بذر است (حدودا برابر با قطر بذر است و یا کمی بیشتر از اندازه قطر بذر)  کاشت. بستر را باید مرطوب نگه داشت اما در این کار زیاده روی نکنید گفته می شود که اگر بستر تا عمق حدود 1.5 سانتیمتری از رطوبت برخوردار باشد کافی است. به بیان دیگر نیاز چندانی به آبیاری عمقی بستر کاشت بذرهای این گیاه نیست. خشک شدن بستر حاوی بذرها منجر به عدم جوانه زنی آنان خواهد شد. وجود حدود 10 ساعت نور مستقیم آفتاب به رویش و جوانه زنی بذرها کمک می کند. بذرها بعد از کاشت معمولا در حدود 15-7 روز طول می کشد جوانه بزنند. تکثیر این گیاه با استفاده از قلمه معمول نیست اما به هر حال امکان تکثیر این گیاه با استفاده از قلمه نیز وجود دارد. قلمه را به طول حدود 15-10 سانتیمتر از شاخه های حاصل از فصل رشد جاری (شاخه های جوان گیاه ) که در قسمتهای جانبی تاج گیاه (و نه در مرکز تاج گیاه) قرار دارند و بعد از اتمام فصل گلدهی گیاه تهیه می کنند . برش قلمه را از زیر یک گره (ناحیه اتصال برگ به ساقه) می زنند و برگهای موجود در دو سوم قسمت پایینی  قلمه از آن جدا می شود و میتوان برای جلوگیری از تبخیر آب توسط برگهای باقیمانده در نوک قلمه (که بسیار به ضرر ریشه دهی قلمه است) اندازه این برگها را نیز کاهش داد.  استفاده از پودرهای مخصوص ریشه زایی (هورمونهای ریشه زایی) به رشد ریشه ها در قلمه های این درخت کمک می کند. در مورد مخلوط کاشت قلمه ها نیز می توان از مخلوط سه قسمت شن+یک قسمت خاک برگ استفاده کرد.

آفات و بیماری: برخی از آفات Coleoptera introduced می توانند به بذرهای رسیده این گیاه حمله کرده و از آنها تغذیه کنند.آفاتی نیز وجود دارند که گلهای این گیاه را مصرف می کننند. آفاتی مثل  Cerostema scabrator نیز می توانند از پوست این گیاه بخصوص گیاهان جوان تغذیه کنند. آفاتی مانند Euproctis lunata  و E. Subnotata نیز به شدت می توانند از برگهای گیاه تغذیه کنند و گیاه را بدون برگ کنند. سوسکهای Buprestid نیز موجب بیماری سرخشکیدگی این درخت می شوند.  گاهی بیماری های قارچی این گیاه را مورد حمله قرار می دهند اما لازمه فعالیت این بیماریها مرطوب ماندن طولانی مدت خاک گیاه و رطوبت بیش از اندازه هوا است.