معرفی گیاه - آگاپانتوس (سوسن آفریقایی( Lily of the nile

آگاپانتوس Agapanthus به خانواده Amaryllidaceae تعلق دارد و بومی آفریقای جنوبی است. گونه های مختلفی در جنس این گیاه وجود دارند که از محبوبترین آنان که بخصوص دو رگه های آن امروزه مورد کشت و کار قرار می‌گیرند گونه A. africanus و همچنین A.campanulatus است . این گیاهان به طور کل گیاهانی چند ساله و علفی به ارتفاع حدود 100-90 سانتیمتر هستند که برگهایشان حدود 60 سانتیمتر طول دارد و گلهای سفید یا آبی- سوسنی رنگ آنان  اغلب آنان در فصل تابستان گل شکوفا می‌شود

برگسار این گیاه نسبت به سرما حساس است و از بین می رود اما ریزومها (ساقه های زیرزمینی) در زیرزمین باقی می مانند تا با مساعد شدن هوا مجددا جوانه بزنند. امکان نگهداری این گیاهان در گلدان نیز وجود دارد همچنین اگر گلدان را در فصول نامناسب سال به مکانی محافظت شده همانند درون منزل منتقل کنیم و البته در مکانی با نور و دمای مناسب قرار دهیم این گیاه می تواند به شکل سبز به زندگی خود ادامه دهد. توجه کنید که اصولا این گیاه در صورت کاشته شدن در خاک باغچه  و فضای باز بهتر از زمانی که در گلدان کاشته می شود گل خواهد داد.  اگرچه این گیاه سوسن نیست اما در انگلیسی با نام سوسن نیل Lily of the nile و یا African lily شناخته می شود.

نیازهای محیطی

آبیاری: گیاهان بالغ آگاپانتوس تا حدودی به خشکی خاک مقاوم هستند و این گیاه به طور کل خاکهای مرطوب و خیس را دوست ندارد. خاکهایی با این شرایط موجب پوسیدگی و از بین رفتن پیازهای (پیازها) این گیاه خواهند شد. بنابراین زمانی گیاه را آبیاری کنید که سطح خاک نسبتا خشک شده باشد. مثلا در طی بهار و تابستان ممکن است اگر هوا خیلی گرم نباشد هفته ای یک مرتبه آبیاری برای این گیاه کافی باشد. همچنین در طی فصل پاییز و زمستان که احتمال از بین رفتن برگهای گیاه نیز وجود دارد، آبیاری را می بایست کاهش داد به نحوی که فقط مانع از خشک و سفت شدن خاک شویم. اگر در این زمان از سال زیاد آبیاری کنیم ریزومهای موجود در خاک خواهند پوسید. از طرفی عدم مصرف آب و خشک شدن خاک موجب خشکی و از بین رفتن قدرت ریزومها برای رشد و گلدهی در سال آینده می شود.

نور: آگاپانتوس به مکانی با نور کامل آفتاب یعنی 8-6 ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. درچنین شرایطی این گیاه بهترین گلدهی خود را خواهد داشت و  اگر مکان کم نور باشد گل نخواهند داد. البته وجود این تعداد ساعت از نور مستقیم در صبح توصیه می شود و بهتر است که مکان کاشت در بعد از ظهر بخصوص در طی فصل گرم تابستان از سایه برخوردار باشد. گرما به همراه نور شدید آفتاب می تواند موجب سوختگی برگها و یا کم رنگ شدن گلها شود. درچنین شرایطی یعنی روزهای گرم و با نور شدید و مستقیم آفتاب می بایست به آبیاری این گیاه بیشتر دقت کنیم.

دما: بهترین دما برای رشد و گلدهی این گیاه 21-18 درجه است. البته این به معنی عدم گلدهی و رشد خوب آن در دماهای بالاتر نیست . هر مقدار که دما افزایش یابد می بایست بیشتر مراقب آبیاری و عدم خشکی کشیدن این گیاه باشیم و یا مکان کاشت گیاه را در جایی انتخاب کنیم که در بعد از ظهر که گرمای هوا بیشتر است از سایه برخوردار باشد و نور لازم را در صبحگاه بگیرد. گیاهان آگاپانتوس تا زمانی که دمای شبانه بالای 10 درجه است مشکلی ندارند اما بعد از آن و نزول دما به زیر 10 درجه از رشد و فعالیت آنان کاسته می شود و با سردتر شدن هوا به تدریج برگهایشان زرد شده و می افتند. اگر این مسئله همزمان با فرا رسیدن پاییز باشد مشکلی پیش نمی آید . البته در این مقطع زمانی می بایست آبیاری را نیز به تدریج کمتر کرد زیرا گیاه به دلیل کاهش فعالیتش نیاز کمتری به آب و آبیاری دارد. در مورد گیاهان گلدانی زمانی که دما به زیر 5 درجه رسید می بایست گلدان را به داخل منزل آورد اما نیازی نیست که آنرا در اتاق گرم بگذاریم. بلکه کافی است تا آنرا در مکانی محافظت شده از بادهای سرد و سوز هوا قرار دهیم و نیازی به وجود منبع حرارتی نیست. برای طی کردن زمستان باقی گذاشتن گلدان در مکانی با دمای 13-2 درجه کافی است. البته می توان ریزومها را نیز در آورد و در میان ورمی کولایت ، پرلایت و یا پیت موس مرطوب نگه داری کرد اما مهم است که این مواد کاملا خشک نشود و هر چند وقت یکبار با افشانه و اسپری آب آنها را مرطوب کرد. همچنین اگر گیاه در باغچه کاشته شده باشد صبر می کنیم تا برگهایش به شکل طبیعی زرد شوند. سپس این برگها را با وسیله ای تیز از نزدیکی سطح زمین قطع می کنیم و لایه ای از خاک برگ بر روی محل کاشت گیاه می ریزیم . ضخامت این لایه از خاک برگ بستگی به سرمای زمستانی مکان زندگی شما دارد و به طور کل لایه ضخیم خاک برگ به ضخامت حدود20-15 سانتیمتر ترچیح داده می شود. با فرا رسیدن فصل بهار و افزایش دمای شبانه به بالای 10 درجه می توان گلدان را به محیط بیرون منتقل کرد و یا لایه خاک برگ را از روی گیاه موجود بر روی باغچه برداشت.

خاک: آگاپانتوس به خاکی با زهکش خوب نیاز دارد زیرا ماندگاری آب و رطوبت موجب پوسیدگی ریزومها و طوقه این گیاه می شود و گیاه از بین می رود. همچنین وجود مقادیر بالا از مواد ارگانیک همانند کود پوسیده دامی و یا خاک برگ مناسب نیست زیرا این مواد اصولا نگهدارنده رطوبت هستند و می توانند خطر پوسیدگی را افزایش دهند بنابراین یک قسمت خاک معمولی+یک قسمت خاک برگ+یک قسمت شن (با ذرات 2-1 میلیمتر . ماسه بادی و یا شنهای ساختمانی مناسب نیستند ) محیط کاشت مناسبی برای این گیاه خواهد بود . زمانی که قصد کاشت یک گیاه آگاپانتوس سرسبز را در خاک باغچه داریم می بایست آنرا تا همان عمقی که در خاک گلدان کاشته شده بود در خاک باغچه قرار دهیم اما فرض کنید که ریزومهای این گیاه را خریداری کرده ایم یعنی در زمانی که گیاه در حال رکود است. عمق کاشت ریزمها در خاکهای با بافت سنگین و یا مناطقی که آب و هوای مناسب و خوبی دارند در حدود 7-5 سانتیمتر و در خاکهای سبک با زهکش خوب و مناطقی که زمستانهای سرد دارند در حدود 15-10 سانتیمتر است. کاشت بسیار سطحی و یا بسیار عمیقتر ریزومها موجب حساسیت آنها در برابر خشکی و یا پوسیدگی به دلیل رطوبت خاک می شود. فاصله کاشت گیاهان در کنار هم نیز حدود 60-30 سانتیمتر است. امکان کاشت این گیاه در گلدان نیز هست. خاک و یا عمق کاشت در گلدان همانند محیط باغچه است و فرقی نمی کند . این گیاه را در گلدانی بزرگتر از جثه آن نباید کاشت زیرا اصولا آگاپانتوس تراکم ریشه هایش را دوست دارد و در صورت بزرگ بودن بیش از اندازه گلدان امکان عدم گلدهی آن وجود دارد . برای کوددهی نیز می توان از کودهای کامل با فرمول 10-10-10 و یا  5-5-5 استفاده کرد . همچنین استفاده از کودهایی که فسفر و پتاسیم آن کمی بیشتر از نیتروژن باشند بخصوص در مورد گیاهانی که در گلدان نگهداری می شوند به گلدهی این گیاه کمک خواهد کرد. زیرا این گیاه به طور کل هنگامی که در گلدان کاشته می شود در مقایسه با زمانی که در خاک باغچه و فضای باز کاشته می شود رشد و گلدهی کمتری دارد. کوددهی در طی فصل رشد هر ماه یک مرتبه انجام می شود و با فرارسیدن فصل پاییز نیازی به کوددهی نیست.

تکثیر: می توان با کاشت بذر این گیاهان آنها را تکثیر کرد. ابتدا باید صبر کنیم تا محفظه های محتوی بذر بر روی گیاه مادری تغییر رنگ دهند و بعد آنها را از گیاه مادری جدا کنیم . بذرها را بیرون آورده و تا زمان کاشت در مکانی خشک و خنک به دور از نور مستقیم آفتاب نگهداری می کنیم. بهتر است که در اواسط زمستان همان سال نسبت به کاشت بذرها اقدام کنیم و نگذاریم تا بذرها کهنه شوند. برای کاشت می توان از مخلوط خاک برگ+ماسه استفاده کرد. بذرها را روی سطح خاک پخش می کنیم و سپس لایه ای از خاک برگ نرم و الک شده به ضخامت 0.6 میلیمتر بر روی بذرها قرار می دهیم. گلدان را در مکانی با دمای 24-20 درجه ، روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار می دهیم. آبیاری را به شیوه افشانه و اسپری آب  بر روی سطح خاک انجام می دهیم تا بذرها در زیر خاک به دلیل جریان آب در آبیاری با شیوه معمولی جابجا نشوند. کشیدن پلاستیک روی سطح کاشت نیز به حفظ رطوبت کمک می کند . بعد از 4-3 هفته بذرزها جوانه خواهند زد. روش دیگر تکثیر این گیاه تقسیم ریزوم آن است. زیرا ریزومهای یک گیاه به مرور زمان در زیر خاک رشد می کنند و به تراکم آنها افزوده می شود البته هر سال نمی توان یک گیاه را از خاک بیرون آورد و تقسیم کرد. فاصله حداقل 5 سال برای این کار مناسب است و زمان مناسب نیز در حین رکود گیاه و حداکثر اوایل بهار است. زمانی که گیاه را در می آرویم ، ریزومها را باید با وسیله ای تیز تقسیم و جدا کنیم تا کمترین آسیب  به آنها برسد سپس هر یک را در گلدان و یا مکان جداگانه در باغچه می کاریم . این گیاهان جدید که از تقسیم بدست آمده اند دو سال طول می کشد تا توانایی گلدهی را بیابند به همین دلیل درآوردن و تقسیم در هر سال برای این گیاه توصیه نمی شود چون چنین گیاهانی یا اصلا گل نمی دهند و یا گل با کیفیت کم و اندک تولید می کنند.

هرس: در طی فصل رشد این گیاهان به هرس خاصی نیاز ندارند . توجه کنید که بعد از اتمام گلدهی این گیاهان باید از برگها به خوبی مراقبت کرد زیرا برگهای این گیاه منبع غذاسازی برای بخش زیرزمینی گیاه و قوی شدن آنان است و این مسئله در گلدهی مناسب این گیاه برای سال بعد بسیار مهم است. بنابراین اگر گیاه خود را در فضای باز کاشته اید از برگها حتی بعد از اتمام گلدهی گیاه به خوبی مراقبت کنید تا به شکل طبیعی و بر اثر سرمای پاییزه زمستانه از بین بروند. همچنین در طی فصل رشد با پژمردن گلها و اگر قصد بذرگیری ندارید گلها را از گیاه با وسیله ای تیز جدا کنید تا انرژی گیاه صرف رشد رویش و قوی تر شدن ریزومهای زیر خاک شود.

آفات و بیماری: در بین آفات می توان به  حلزون، کنه تار عنکبوتی و شپشک آرد آلود اشاره کرد . همچنین بیماری هایی همانند  بیماری پوسیدگی ریشه و ریزوم بخصوص در صورت سنگین بودن خاک یا زیاد بودن میزان خاک برگ و کود دامی و همچنین آبیاری زیاد روی خواهد داد. بیماری هایی نظیر لکه برگی های قارچی و یا باکتریایی نیز گاهی مشکلاتی را ایجاد می کنند.