معرفی گیاه - گل ناز یخی Aptenia

ناز یخی با نام علمی Aptenia cordifolia  به خانواده  Aizoacea و راسته  Caryophyllales تعلق دارد  و بومی آفریقای جنوبی است. گیاهان متعلق به خانواده Aizoacea در زبان انگلیسی با نام عمومی گیاهان یخی Ice plant  معروف هستند و این مسئله شاید از جمله دلایلی باشد که ما این گیاه را ناز یخی می‌نامیم.اینکه چرا این گیاه در زبان انگلیسی Heartleaf iceplant (گیاه یخی برگ قلبی!) خوانده میشود دلیل جالبی دارد . آپتنیا بر روی سطح برگ خود کرکهایی دارد که این کرکها می توانند منجر به انکسار و انعکاس نور خورشید شوند و به همین دلیل گاهی به نظر می رسد که کریستالهای یخ بر روی برگ این گیاه وجود دارد. به همین دلیل به آن گیاه یخی گفته شده است.اگر به برگهای این گیاه در برخی از تصاویری که در ادامه مطلب آمده است توجه کنید این درخشندگی را مشاهده خواهید کرد.

 از طرفی نباید فراموش کنیم که این گیاه و گل ناز از نظر گیاه شناسی خانواده های جداگانه و متفاوتی دارند . اما میتوان گفت که نیازهای محیطی این دو گیاه تا حدود زیادی شبیه یکدیگر است. این گیاهان همیشه سبز، با برگهایی آبدار و رشد نسبتا سریع هستند که در صورت مساعد بودن شرایط محیطی تا 3-2 چند سال به زندگی خود ادامه می دهند اما از آنان به شکل گیاه یکساله نیز استفاده می‌شود. جنس Aptenia  دارای چهار گونه است که در بین این گونه ها از  Aptenia cordifolia  ، A.haeckeliana و رقم  A.'Red Apple که در واقع حاصل از دو رگه گیری بین دو گونه یاد شده می باشد، استفاده بیشتری تا کنون شده است. دو گونه دیگر عبارتند از A.geniculiflora و A.lancifolia

ساقه‌های گونهAptenia cordifolia   می‌تواند تا 60 سانتیمتر نیز رشد کنند. برگها  قلبی  شکل به طول 3 سانتیمتر دارند. گلهای محبوبترین انواع آن صورتی – ارغوانی رنگ هستند و 1.5 سانیتیمتر قطر دارند و در طی بهار تا پاییز بر روی گیاه شکوفا می شوند.  میوه های گیاه حاوی چهار بذر قهوه ای- سیاه رنگ است.این گیاه در زبان انگلیسی علاوه بر Heartleaf iceplant با نامهایی همچون baby sun rose, red aptenia و  نیز شناخته می شود. البته این گیاه نمونه هایی با گلهای سفید رنگ و همچنین انواعی با برگهای ابلق نیز دارد. به نظر می رسد که نمونه های سفید رنگ قدرت رشدی نمونه های دیگر (انواعی که گلهایی صورتی - ارغوانی دارند) را ندارد. گونه  A.haeckeliana از نظر ظاهری بسیار شبیه Aptenia cordifolia   است اما با این تفاوت که برگهایی بیضوی شکل و گلهایی زرد رنگ دارند و به همین دلیل در زبان انگلیسی این گیاه را Yellow sunrose می‌نامند. محبوبترین گیاهان ناز یخی از دو رگه گیری بین دو گونه قبلی بدست آمد و با نام A.'Red Apple خوانده شده‌اند که گلهایی قرمز درخشان و برگهای تقریبا قلبی شکل با رنگ سبز نسبتا کم رنگ دارد و حدود 15 سانتیمتر ارتفاع می یابد و روی زمین نیز 40-30 سانتیمتر فضا اشغال می کند. گلهای Aptenia cordifolia (که طبیعی هستند و حاصل دو رگه گیری نیستند)به رنگ ارغوانی است و برگها بیشتر قلبی شکل هستند تا بیضوی و رنگ سبز آنان نیز تیره‌تر است و همانطور که در مقدمه نیز اشاره شد ساقه های این گیاه تا 60 سانتیمتر نیز رشد می کنند. در بین دورگه های دیگر این گیاه گلهایی با رنگهای صورتی تا قرمز تیره نیز وجود دارد. برخی از انواع این گیاه دارای برگهایی ابلق هستند یعنی بر روی برگها نواحی به رنگهای سفید، شیری و یا مایل به زرد وجود دارد.

پرورش گیاه به شکل گلدانی

شرایط محیطی مورد نیاز برای پرورش و نگهداری آپتنیا

آبیاری: گل ناز آفتابی اصولا به آبیاری زیادی نیاز ندارد بخصوص اینکه گیاهان بالغ خاک خشک را تا حدود قابل قبولی تحمل کرده  و مشکلی برای آنان پیش نمی آید. حتی گیاهان جوان را نباید زیاد آبیاری کرد به بیان دیگر نباید خاک این گیاه رطوبت همیشگی داشته باشد و خیس باقی بماند . این شرایط ابتدا موجب رنگ پریدگی  و زردی برگسار ، کاهش رشد ، پوسیدگی ریشه و ساقه های این گیاه و در نهایت از بین رفتن آن می‌شود. در مورد گیاهان جوان زمانی که خاک رطوبت خود را در حال از دست دادن است (سطح خاک حالتی نیمه مرطوب نیمه خشک دارد) و گیاهان بالغ را زمانی که سطح خاک تا عمق حدود 2-1 سانیتمتری خشک شده است آبیاری کنید.

نور: ناز یخی به محیطی پر نور و روشن با آفتاب مستقیم به مدت 8-6 ساعت در طی روز نیاز دارد. نور کم محیط منجر به علفی و بلند شدن ساقه ها و افزایش فاصله برگها از هم و کاهش گلدهی گیاه می شود. حتی نور کم محیط می تواند منجر به عدم شکوفایی کامل غنچه های گل شود. در روزهای گرم تابستان اگر مکان آنان در طی بعد از ظهر از سایه برخوردار باشد ، زمینه بهتری برای رشد آنان فراهم می شود. در طی زمستان اگر این گیاه در بالای 15 درجه نگهداری شود و نور مناسب نیز برای آن فراهم شود کم و بیش گلدهی آن ادامه خواهد یافت

دما: تا زمانی که دمای شبانه به زیر 10 درجه سانتیگراد نزول نکرده است این گیاه به رشد خود ادامه می دهد. البته نمونه 'Red Apple' دما را تا حدود 2 درجه سانتیگراد تحمل می کند و از بین نمی رود.

خاک: خاک این گیاهان باید از زهکش خوبی برخوردار باشد تا بتواند باقیمانده آب ناشی از آبیاری را به خوبی از خود عبور دهد و خیس باقی نماند. مثلا مخلوط خاکی که برای کاکتوسها استفاده می شود برای این گیاه نیز مناسب است به عنوان مثال می توان از سه قسمت خاکهای کیسه ای که مخصوص گیاهان گلدانی به فروش می رسند + یک قسمت پرلایت + یک قسمت شن و یا مخلوط یک قسمت خاک معمولی+ دو قسمت شن + دو قسمت پیت موس استفاده کرد. اگر در زمان تهیه خاک از کود پوسیده دامی استفاده کرده اید نیازی به مصرف کود در طی فصل رشد نیست و اگر هم نسبت به کمبود مواد غذایی در خاک واقف هستید مصرف کود یک یا دو مرتبه در طی فصل رشد (مثلا یک بار اوایل بهار و مربته دوم اوایل تابستان ) کافی است. استفاده بیشتر از کودها منجر به رشد رویشی بیش از اندازه این گیاه و عدم گلدهی آنان می شود. همچنین برخی از پرورش دهندگان استفاده از کودها را با نصف غلظت توصیه کرده‌اند. اگر هر ماه اصرار به استفاده از کودها را دارید حتما غلظت آنرا به یک چهارم کاهش دهید.

تکثیر: از قلمه های تهیه شده از انتهای ساقه گیاه برای تکثیر آن استفاده می شود.میتوان در طی فصل رشد با یک چاقوی تیز ساقه ای به طول حدود 10 سانتیمتر از گیاه جدا کرد. قلمه را به مدت حدود 3-2 روز در بین دستمال کاغذی در مکانی خشک و نسبتا خنک(به دور از نور مستقیم آفتاب) نگهداری کنید تا رطوبت اضافه آن از بین برود. قبل از کاشت قلمه ها کافی است که چند برگ کوچک در نوک آن باقی گذاشت و بقیه را قطع کرد. این کار علاوه براینکه منجر می شود کاشت قمله ها در خاک آسانتر باشد، مانع از از دست دهی آب و رطوبت از طریق برگهای بزرگ قلمه می شود و این امر به ریشه زایی قلمه ها کمک می کند. از مخلوط خاک برگ+شن و یا کوکوپیت +پرلایت برای کاشت قلمه ها می توان استفاده کرد. ابتدا منفذی را با وسیله ای مانند مداد در خاک ایجاد کنید سپس قلمه را در داخل منفذ قرار دهید و سپس با انگشتان دست خود خاک اطراف قلمه را سفت کنید و آنان را آب دهید. از آبیاری بیش از اندازه قلمه ها خودداری کنید زیرا موجب پوسیدگی آنان می شود. در طی چند هفته اول قلمه ها را دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید و بعد از این که متوجهریشه زایی آنان شدید که در حدود 3 هفته طول میکشد( با کنار زدن آرام خاک اطراف ساقه و بررسی ساقه زیر خاک یک قلمه می توان متوجه ریشه زایی قلمه ها شد) می توانید قلمه ها را ابتدا به شرایط نیمه آفتاب و نیمه سایه عادت دهید و سپس میزان آفتاب را بیبشتر کنید.  همچنین در طی فصل رشد ، ساقه های گیاه در قسمتهایی که با خاک در تماس هستند می توانند به تدریج ریشه بدهند بنابراین گاهی ساقه های موجود بر روی خاک را بررسی کنید اگر متوجه ساقه های شدید که با خاک اتصال برقرار کرده است، می توانید ساقه را ابتدا از گیاه مادری جدا کنید و سپس ساقه را با خاک زیر آن در آورید و به عنوان گیاهی جدید از آن استفاده کنید. از بذرهای گیاه نیز می توان برای تکثیر این گیاه استفاده کرد. بهترین زمان کاشت اوایل بهار است. مخلوط کاشتی سبک( مثلا مثل مخلوط کوکوپیت + پرلایت و یا شن +خاک برگ) استفاده کنید. ابتدا این مخلوط را به خوبی خیس کنید و بعد از گذشت حدود نیم ساعت (در این مدت آبهای اضافه به خوبی از مخلوط کاشت خارج می شود) بذرها را بر روی سطح خاک قرار دهید و با لایه ای نازک از خاک و یا خاک برگ روی بذرها را بپوشانید. البته خاک برگ را قبل از ریختن روی بذرها با الکی که قطر منافذ آن زیر 0.5 سانتیمتر است الک کنید تا بافتی ریز و یکنواخت پیدا کنند. برای آبیاری بذرها در روزهای اول و قبل از جوانه زنی بذرها می توان از غبارپاشی سطح خاک استفاده کرد تا بذرها در خاک جابجا نشوند . بعد از سبز شدن بذرها می توان از آبیاری معمولی استفاده کرد.

هرس : برای کنترل رشد ساقه ها می توان ساقه هایی را که بیش از اندازه بلند شده اند کوتاه کرد. در مورد میزان کوتاه کردن یک ساقه قانون خاصی وجود ندارد اما در یک مقطع زمانی نسبت به کوتاه کردن تعداد 3-2 عدد ساقه اقدام کنید و نه بیشتر تا به گیاه استرس بیش از اندازه وارد نشود. همچنین با سربرداری ساقه ها می توان تولید ساقه های جانبی و افزایش گلدهی را تحریک کرد.